ექსპერიმენტული განცდები  1

ფოტო: მეტაფეტამინის სტრუქტურა

გასულ 11 ოქტომბერს ფრანგულმა ყოველდღიურმა “ფიგარომ” “ მოსაზრებებისა და დებატების” რუბრიკაში საქართველოს პრეზიდენტის მრჩევლის, რაფაელ გლუკსმანისა და ფელიქს მარკოს ტექსტი გამოაქვეყნა “ ატლანტიზმი “ახალი მსოფლიოს” გამოწვევების წინაშე”, სადაც პრეზიდენტის მრჩეველი ამბობს, რომ სულ რაღაც შვიდი წლის წინ გაკოტრებული საქართველო, დღეს პლანეტის ყველაზე ინოვაციური პოლიტიკური და ეკონომიური რეფორმების ლაბორატორიაა. აქვე დასძენს, რომ ამ “ლაბორატორიას” დაახლოებით 30-მდე 40-50 წლის ასაკის ატლანტისტური პრინციპების ერთგული ენთუზიასტი ახალგაზრდა მართავს.

ელოი, ელოი!..

საქართველო ლაბორატორიაა, სადაც 30 ლაბორანტი ექსპერიმენტებს ატარებს... უნდა ითქვას, ამაზე ზუსტად ძნელია აღწერო დღევანდელი საქართველოს რეალობა.

თავად ამ ლაბორატორიის უფროსს - პრეზიდენტ სააკაშვილს არა ერთხელ უხსენებია ეს სიტყვა თავის ქვეყანასთან მიმართებაში, თუმცა, ლაბორანტთა რიცხვი არასოდეს დაუზუსტებია. ასე რომ სტატია ციფრების მხრივაც საყურადღებო აღმოჩნდა, ერთი მცირე უზუსტობით - “ენთუზიასტთა” ასაკი აშკარად გადაჭარბებულია.

პრეზიდენტის ფრანგ რეფერანტ-ლაბორანტს არაფერი უთქვამს მათ შესახებ - ვისზეც ექსპერიმენტები ტარდება - მოსახლეობაზე. ეს არც არის გასაკვირი - ლაბორანტებისათვის მთავარი შედეგია და არა კურდღელი. ან რა უნდა ეთქვა, როდის იყო, ლაბორანტები ყურცქვიტა კურდღლებსა და საყვარელ ფუმფულა თაგუნებს ეკითხებოდნენ, თუ რა ერჩივნათ - კაცობრიობის ნათელი მომავლისათვის თავგანწირვა, თუ ჩვეულებრივ, მათთვის ბუნებრივ გარემოში, სოროში ცხოვრება. ისეთში როგორიც ხსენებულ სტატიაში საქართველოსთან ერთად ნახსენები ბრაზილიელები ცხოვრობენ... ჩვეულებრივ ბანალურ ქვეყანაში და არა ლაბორატორიაში.
სულ ახლახანს, 5-6 წლის წინ გამოჩეკილი ბრაზილიელი საშუალო კლასი ქართველებისაგან განსხვავებით სულაც არ არის მოწოდებული დიადი მიზნებისათვის გაწიროს თავი. ეს “უამბიციო” ადამიანები სავსებით თანახმანი არიან, იცხოვრონ - ჩვეულებრივზე ჩვეულებრივ ქვეყანაში, რომელიც მემარცხენე მთავრობამ, ტროცკისტი ლულა დე სილვას ხელმძღვანელობით დაახლოებით იგივე დროში, რომელშიც ქართული ვარდისფერი ექსპერიმენტი გრძელდება, ქვეყანა სიღატაკიდან ამოიყვანა და მსოფლიოს მერვე ეკონომიკად აქცია.

თუკი ქართველები ძალდატანების გარეშე მართლაც თანახმანი არიან იყვნენ პლანეტაზე ერთადერთი პოლიტიკური და ეკონომიური ექსპერიმენტალური ქვეყნის ლაბორატორიის თავგანწირული კურდღლები და გმირი თაგუნები, თუკი მათ შეგნებულად სურთ, რომ “ფიგაროს” მკითხველმა და დანარჩენმა კაცობრიობამ დიდი და სასარგებლო აღმოჩენები მოიმკას მათზე განხორციელებული ექსპერიმენტების წყალობით... უნდა ვაღიაროთ, რომ მართლაც უნიკალურ მოვლენასთან გვქონია საქმე - მსგავსი ინციატივა კაცობრიობის ისტორიაში ჯერ არც ერთ ხალხს არ გასჩენია, თუ წარუმატებელ საბჭოთა ექსპერიმენტს არ ჩავთვლით, რომელმაც “მსოფლიო რევოლუცია” მხოლოდ ნაწილობრივ და ისიც დროებით, ძალდატანებითა და საშინელი რეპრესიების წყალობით მოახდინა. ჩვენში კი კვლევა-ძიება ნებაყოფლობით ხდება: კურდღლები და თაგუნები საკუთარი ინციატივით მონაწილეობენ ყოვლად წარმოუდგენელ ფუტურისტულ ექსპერიმენტებში.

როგორც ჩანს, ქართველები მართლაც მისიონერი ერი ვართ - როგორც ეს გულწრფელად ჯეროდა განსვენებულ ექსპრეზიდენტ გამსახურდიას. კაცობრიობისათვის ამ სასარგებლო თავგანწირვის პარალელურად, ჩვენი ეს მისია, თავის მხრივ, სულ ცოტა იმას მაინც იმსახურებს, რომ დიდი მეცნიერული კვლევის საგნად იქცეს.

გამოკვლეული უნდა იქნას ერის მესიანიზმის მოტივაციაც, რომელიც ერთი შეხედვით თითქოს ბუნდოვანია - ერთი შეხედვით, ქართველებისათვის ექსპერიმენტის ამოცანას, მიზანს თითქოს არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, თითქოს, მათთვის მთავარია ნებისმიერი მიმართულებით მოძრაობა, ფუსფუსი, გაურკვეველი მიმართულებით სვლის ილუზიის შექმნა, მიმართულებით, რომელიც ბოლოსდაბოლოს სადღაც მაინც მიგიყვანს, აბა ისე როგორ იქნება...მაგრამ არავინ იცის სად... იქნებ სხვის გოლგოთაზე მაინც?... შეიძლება! - ჯერ ჯერობით არავინ იცის.

ძალიან საინტერესოა აგრეთვე თუ რა არის დამქანცველ ექსპერიმენტებში მონაწილეობისათვის საჭირო ენერგიის წყარო, ერთგვარი მკვებავი სტიმულატორი, ადრენალინი, რომელიც მას ამ უცნაური “უმიზნობისაკენ” სწრაფვაში ეხმარება. რა არის მათი ენერგეტიკული ლიმიტი?
ამ ქვეყნად ხომ ყველაფერს საზღვარი აქვს, რომლის გადალახვა აუცილებლად უნდა მოასწრო სიკვდილამდე, თუ გინდა რომ ორბიტაზე მოხვდე და სამყაროს მშვენიერების მარადიულ თანამგზავრად გადაიქცე.

Photo : Eloi, Eloi, lama Sabachthani? by Ann Kim 1998

ბოლო სამი სიტყვა, რომელიც იესომ ჯვარზე წარმოთქვა იყო : “ელოი, ელოი, ლამა საბაქთანი! რაც ნიშნავს: ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, რატომ მიმატოვე!“ მარკოზი 15-34 

ჩემი აზრით, ეს სიტყვები - ეჭვის, ამ მტანჯველი გრძნობის ადამიანურობის სიმბოლოა - სახარების ერთი ყველაზე დიდი მისტერია, იესოს ამქვეყნიური რწმენის ლიმიტი. იქით - უკვე სიკვდილი, აღდგომა და სრულიად სხვა, ღვთაებრივი კონტექსტია, რომელსაც ლიმიტი აღარ გააჩნია - სადაც რწმენა აღარ არსებობს, იქ თავად ხდები კითხვაც, და პასუხიც. აქ კი, ჯერ კიდევ ამქვეყნიურ ჯვარზე გაკრულს, მას თავად შეეპარა ეჭვი მამაში და მაშინვე მოკვდა, რომ მასშივე გაცოცხლებულიყო. ეჭვიანი მისიონერი, ცრუ მისიონერია, არ შეიძლება, ძეს ღვთისას საკუთარ შემოქმედში ეპარებოდეს ეჭვი. ამ ოთხი სიტყვის გამეორების საშუალება მას მეორედ არ მიეცა...

რა არის ქართველი ერის ადრენალინი, რომელსაც ის საკუთარი ლიმიტისაკენ მიჰყავს, საზღვრისკენ, რომლის გადალახვის გარეშე “სახელმწიფოებრივ სასუფეველში” აღდგომა წარმოუდგენელია?
რა არის ის სამი სიტყვა, რომელიც მას “ზეციურ საქართველოდ” თუ არა, აქვე, “ფიგაროს” მკითხველებითა და ბრაზილიელი საშუალო კლასით დასახლებულ ჩვენს ცოდვილ პლანეტაზე მაინც აქცევს ნორმალურ, “მიწიერ” სახელმწიფოდ? - ეს სწორედ ის თემებია, რომელთა კვლევა ბევრად უფრო წაადგებოდა საქართველოს, ვიდრე სხვენში შემთხვევით ნაპოვნი ძველი ნაჯახივით ბლაგვი რეფორმები, რომლებიც პრეზიდენტსა და მის მრჩეველს რევოლუციური გილიოტინა ჰგონიათ, რომლითაც ოცი წლის წინ დამარხულ და დღეს საფლავებიდან ამოთხრილ “გადმონაშთებისა” და “ნეგატიური მოვლენების” უკვე გახრწნილ გვამებს სახალხოდ თავს კვეთენ. მერე ღამ-ღამობით თვითონვე აკოწიწებენ, რომ დილით, კიდევ ერთხელ, დოლების გამაყრუებელი ბრახუნისა და პუბლიკის მხურვალე აპლოდისმენტების თანხლებით, უკვე მერამდენედ მოჰკვეთონ თავები ამ ათასჯერ თავმიკერებულ საბრალო გვამებს. ეს ქართული ყოველდღიური პაწაწინა “რევოლუციების” იმიტაციებია, რომელიც ერთადერთ პრიმიტიულ მიზანს ემსახურება - პუბლიკამ მთავარი დიდი ვარდისფერი იმიტაცია არ უნდა დაივიწყოს...თანაც, ამ მასკარადის ლიდერ კლოუნებს ეს ყველაფერი ძალიან მოსწონთ.


Video : სამუელ ბეკეტი. კვადრატი.

საქართველოს ჯერ არ უთქვამს თავისი “ელოი , ელოი...”.
ჯერ ჯვარზეც კი არ გაკრულა, ის მხოლოდ გზის დასაწყისშია, ერთ დიდ მტვრიან მოედანზე, საიდანაც უამრავი გზა გადის ათასი მიმართულებით, მათ შორის ერთი - გოლგოთისკენ, მხოლოდ ეს გზა უნდა იპოვნო. რაც სულაც არ არის ძნელი. მხოლოდ გაბედულება, კოლუმბის შინაგანი სიმამაცე სჭირდება... ჩვენ კი ვერ გადაგვიწყვეტია, რომელს გზას დავადგეთ და ამიტომ გზათა გასაყარ მტვრიან მოედანზე ქაოსურად დავბოდიალობთ - მუხლმოუდრეკლად, დარში თუ ავდარში, დღე და ღამე, წლების, საუკუნეების მანძილზე. .. დაღლილი, დასისხლიანებული წყლულებით სავსე ფეხებით...

ამ გზის გასაყარზე ბევრ ერს უტრიალია. ზოგიერთმა მათგანმა მოახერხა გასვლა და დაადგა გოლგოთას გზას. ზოგიც არასწორად არჩეულ ბილიკს გაჰყვა და სადღაც დაიკარგა, გაქრა... ქართველები კი არსადაც არ მიდიან - არც გოლგოთისკენ და არც “მოუსავლეთში”.

არავინ იცის, სად პოულობენ ენერგიას. არც ის, თუ როდემდე აპირებენ ასე ერთ განათებულ სიბრტყეზე ფუფუსს მიკროსკოპში დანახული მიკრობებივით... ეს ჩვენი უნიკალურობა, გოლგოთას მიმართულების ძებნა, ქართული მარადიული ექსპერიმენტი - რომლისგანაც ჯერ-ჯერობით არაფერი გამოდის, რადგან ნებისმიერი ექსპერიმენტის განხორციელების მთავარი პირობა მეთოდურობაა, რომელიც არც ხალხს გააჩნია და არც მათ ტრადიციულად ბრმა ლიდერებს, რომლებიც დროდადრო ჩაპაევივით ხმალგაწვდილნი ჩაუდგებიან ხოლმე სათავეში, ცდილობენ მოძრაობას ცოტა უფრო ორგანიზებული სახე, ათვლის წერტილი მაინც მისცენ, მაგრამ ძალიან მალე იღლებიან, სულ მოკლე დროში თავად გაცვეთილნი ძლივს მიათრევენ ხოლმე ფეხებს, სანამ ერთ დღეს თავად ქანცგაწყვეტილებს ბრბო არ წამოეწევა და არ გადაქელავს.

ასეთ დროს ქაოსი კიდევ უფრო შესამჩნევი ხდება. ადამიანები შედარებით სწრაფად, აგრესიულად დალასლასებენ, ერთმანეთს აბიჯებენ, მხარს კრავენ... სანამ ახალი ხმალგაშვერილი წინამძღოლი არ გამოუჩნდებათ და ისევ არ დალაგდებიან დროებით - თვითონ ამას რევოლუციას ეძახიან.
საქართველო მართლაც ფსიქოდრამატული რევოლუციების ქვეყანაა, ფოლკლორული მუსიკალური კომედიისა და რატომღაც ნიუორლეანული ჯასპერის ელემენტებით...

დღეს, ქართველები, როგორც ჩანს, შეეგუენ იმ აზრს, რომ გზის გასაყარზე მარადიულად მოხეტიალე ერად უნდა დარჩნენ. ამიტომ განსაკუთრებით ენერგიულმა ახალმა “ჩაპაევმა” გადაწყვიტა, ეს უაზრო ხეტიალი ცოტათი სასარგებლო მაინც გაეხადა სხვა გოლგოთაგავლილი ქვეყნებისათვის, თავად კი აქედან მცირე სარგებელი მაინც მიეღო. მოხეტიალეთა არენა მსუბუქად დაგავა, მიალაგ-მოალაგა, როგორც იტყვიან, კოსმეტიკური ევრორემონტი გააკეთა, კედლებზე ალბერტ აინშტეინისა და პლეიბოიდან ამოხეული ტიტველი ქალების ფურცლები მიაკრა ინდუსტრიული წებოთი, მოედანს ლაბორატორია დაარქვა და ხელმისაწვდომი გახადა “ზეციური” მსოფლიოდან ჩამოსული ათასგვარი დამწყები ოპორტუნისტისათვის.

ასე გადაიქცა ქართველი ერის არამეთოდური, მაგრამ ჯიუტი ფუსფუსი ზეციური “გამოწვევებისაკენ” მსოფლიო პროგრესისათვის სასარგებლო ლაბორატორიულ ექსპერიმენტად.

საქსენჰაუზენი

...1944 წელს ვერმახტის საზღვაო ფლოტის სარდლობა ბერლინთან ახლოს მყოფ სპეციალური დისციპლინარული კომანდოთი დაკომპლექტებულ საკონცენტრაციო ბანაკით - საქსენჰაუზენით დაინტერესდა და მის ხელმძღვანელობას დაუკავშირდა. საიდუმლო გრიფით, რა თქმა უნდა.


Photo: საქსენჰაუზენი 1944

ჩვეულებრივ, როდესაც სამხედრო ინდუსტრიაზე ვსაუბრობთ, რატომღაც ყოველთვის ატომური ბომბები, ტანკები, თვითმფრინავები, გემები წარმოგვიდგება ხოლმე. არადა ომი ბევრად უფრო მარტივი და “მსუბუქი” ტრაგედიაა - შეიძლება საბრალო ჯარისკაცის ჩექმაში ერთი უშნოდ გამოყოფილი ლურსმანი ბევრად უფრო საშიში აღმოჩნდეს მის წინდის სუნით აყროლებულ მარტოობაში, ვიდრე მთელი აღმოსავლეთ ფრონტის მთვრალი წითელი პარტიზანები ერთად აღებულნი (შეგახსენებთ მეორე მსოფლიო ომზე ვსაუბრობთ).

ასეთ პატარალურსმნიანი ჩექმით ვერსად ვერ გაიქცევი - არადა, გაქცევა ომში ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ფეხბურთში წინ და უკან სირბილი.
ფეხსაცმელების ინდუსტრია ნებისმიერი არმიისათვის ყოველთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის სექტორი იყო და დღესაც ასეთად რჩება, მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ასე თუ ისე ნორმალურად ეკიპირებული არმიის “გარდერობში“ ლურსმნებიანი ჩექმის ნაცვლად “გორტექსის” ბათინკებია.

საქსენჰაუზენის ბანაკში სწორედ ფეხსაცმელების ინდუსტრიისათვის - ტარდებოდა ტესტირებები ფეხსაცმლის ხარისხზე, გამძლეობაზე, მის კომფორტაბელურობაზე, ტყავის ელასტიურობაზე.

ბანაკი თავდაუზოგავად “იღვწოდა” კოჟრებით გატანჯული ვერმახტის ჯარისკაცების კომფორტისათვის.. ნაცისტური კონცლაგერების კონტექსტისთვისაც კი საქსენჰაუზენი განსაკუთრებულად მძიმე პირობებით გამოირჩეოდა. აქ მხოლოდ იმ ტყვეებს ათავსებდნენ, ვისი დასჯაც განსაკუთრებული სისასტიკით სურდათ. უფრო პირდაპირ რომ ვთქვათ, საქსენჰაუზენი ექსტერმინაციის ბანაკი იყო. “გენიალურობადე” მარტივი და რეპეტიტიული ცხოვრების ყოველდღიური განრიგით:

ყოველ დილას ტყვეებს აძლევდნენ თითო წყვილ ფხესაცმლის და ქვიშით სავსე თორმეტკილოგრამიან ტომარას ზურგზე მოსაკიდებლად. ნებისმიერი ამინდისა და დროის მიუხედავად, მათ ევალებოდათ დღეში 40 კილომეტრის გავლა ბანაკის უსწორმასწორო ქვით მოკირწყლულ ეზოში. ამასთან ფეხსაცმლის ზომას არავინ დაგიდევდათ - ის შესაძლოა, ყოფილიყო ძალიან დიდი ან პატარა... იმის მიხედვით, ვის რა შეხვდებოდა! ეს არავის აღელვებდა, ტყვეების გარდა, თუმცა, გასაგები მიზეზების გამო პრეტენზიები არც მათ გააჩნდათ.

Photo: გერმანელი ჯარისკაცის ბათინკები მეორე მეორე მსოფლიო ომის დროს

სიკვდილიანობა ფეხსაცმლის კომანდოში ძალიან მაღალი იყო. ამ ბანაკში მხოლოდ იმ ტყვეებს ათავსებდნენ, ვისი დასჯაც განსაკუთრებული სისასტიკით სურდა სს-ს.

1944 წელს საზღვაო ფლოტმა ჰერმან გერინგს საქსენჰაუზენში

ტესტების სერიის ჩატარების ნებართვა სთხოვა , თუმცა არა ფეხსაცმლზე - არამედ ადამიანის გამძლეობაზე!

გერმანულ საზღვაო ფლოტს შეიარაღებაში ჰქონდა ეგრეთწოდებული “ჯიბის წყალქვეშა ნავი”- ტორპედოები. მათ “მოტორიან კუბოებსაც” ეძახდნენ. ყოველ ასეთ ”კუბოს” ორი პილოტი მართავდა, რომელთა მისია, ფაქტობრივად, იაპონელი კამიკაძეების მისიის იდენტური იყო. თუმცა, ნავის კონცეფცია არ ითვალისწინებდა პილოტის შეჯახებას მოწინააღმდეგის გემის კორპუსთან - პილოტს მხოლოდ მაქსიმალურად ახლო მანძილიდან უნდა მიემართა ტორპედო მტრის ხომალდისაკენ, მაგრამ პირველივე 40 მისიიდან ვერც ერთი პილოტი ვერ დაბრუნდა ცოცხალი - მათი კაბინა შიგნიდან არც კი იხსნებოდა და უმეტესი მათგანი კვამლისგან ასფიქსირებული კვდებოდა. ამიტომ უწოდებდნენ მათ მოტორიან კუბოებს. ხოლო პილოტებს - თვითმკვლელებს.
სწორედ მათთვის სჭირდებოდა ფლოტს რაიმე ძლიერი ქიმიური პრეპარატი, სტიმულატორი, რომელსაც საციცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა საბრალო წყალქვეშა პილოტებისათვის და საერთოდ - წყალქვეშა ფლოტისათვის.

Photo: ვერმახტის მინი წყალქვეშა ნავი.

როგორც ცნობილია, ამ კონტიგენტს ხშირად რამოდენიმე მომქანცველი, ფაქტობრივად უძილო კვირის გატარება უწევს წყალქვეშ. მათი რაოდენობა ლიმიტირებულია, ხოლო დასვენებული მეზღვაურებით ჩანაცვლება შეუძლებელი. წყალქვეშა მეზღვაურებსა და ოფიცრების მისია ყოველთვის, მითუმეტეს ბრძოლის დროს, გაცილებით დამქანცველია, ვიდრე - კლასიკური ფლოტის.

სწორედ ამიტომ საზღვაო ფლოტი განსაკუთრებით დიდი რაოდენობით იყენებდა ვერმახტის სიცოცხლის “ელექსირს” - მეტაფეტამინ “პერვიტინს”, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც დაღლილობასთან ბრძოლის ყველაზე ეფექტური და ერთადერთი საშუალება - მთავარი სტიმულატორი. დაღლილობასთან ბრძოლა და მებრძოლი სულის შენარჩუნება კი, ფეხსაცმელებისა არ იყოს, ისეთივე მნიშვნელოვანია ნებისმიერი არმიისათვის, როგორც ყველა შემზარავი ”გაჯეტი”, რომელიც ადამიანმა მეორე ადამიანის მოსაკლავად შექმნა - წაწვეტებული რიყის ქვიდან დაწყებული, წყალბადის ბომბით დამთავრებული.

გერინგის თავაზიანი თანხმობისთანავე ფლოტის, კერძოდ კი “ჯიბის წყალქვეშა ნავების” ექიმმა ჰანს იოაჰომ რიარდმა სს-ის დახმარებით საქსენჰაუზენის ტყვეთაგან, პრიორიტეტულად ახალგაზრდებისაგან,

ჯგუფი შექმნა - რომელთა ფიზიკური მონაცემები, ხანგრძლივი შიმშილობის მიუხედავად, ასე თუ ისე შეესაბამებოდა წყალქვეშა ხომალდების მეზღვაურთა ფიზიკურ მონაცემებს.

პირველივე დილას, ჩვეული მარშირების დაწყების წინ, სს-ის ოფიცერმა ახალი კომანდოს წევრებს სათითაოდ ჩაუდო პირში თითო აბი “პერვიტინი”. შუადღეზე, როდესაც სხვები სადილისთვის ჩვეულ შესვენებაზე წაიყვანეს, ამ პატარა ჯგუფს ნაბიჯი არც კი შეუნელებია.
საღამომდე ასე მარშირებდნენ. გვიან საღამოს, ცალკე გამოყოფილ ბარაკში შეიყვანეს. არათუ - სასმელი და საჭმელი, დაჯდომის უფლებაც არ მისცეს, მხოლოდ მოშარდვის ნება დართეს. რამოდენიმე წუთში ისევ გაიყვანეს.

დილამდე დადიოდნენ ქვიშით სავსე ტომრებით. დროდადრო, ოფიცერი პირში კვლავ “პერვიტინის” აბს უდებდათ.
მეორე დღეს იგივე განმეორდა, მხოლოდ მთელი დღის სიარულის შემდეგ საღამოს სამედიცინო პუნქტში გამოკვლევაზე წაიყვანეს...
ცოცხალი ადამიანებისაგან შექმნილი ეს ექსპერიმენტალური ჯგუფი ოთხი დღე და სამი ღამე შეუჩერებლად დალასლასებდა ასე, თუ არ ჩავთვლით ყოველ საღამოს ნახევარსაათიან იძულებით პაუზებს სამედიცინო შემოწმების გასავლელად.
ამ წამების არც ერთ ეტაპზე, ცხადია, ტყვეებისათვის არავის არანაირი ახსნა- განმარტება არ მიუცია. არც მათ უკითხავთ რამე...

ტესტის მიზანი სტიმულატორის მინიმალური დოზის მიღებით მაქსიმალური ეფექტის მიღწევა იყო. ფლოტს აინტერესებდა სხვადასხვა ცნობილი მეტაფეტამინისგან საუკეთესოს არჩევა. ასევე, მეორადი უარყოფითი შედეგების კვლევა ექსტრემალური ფიზიკური და მორალური დატვირთვის დროს ძლიერი სტიმულატორის მიღებისას. ეს ტესტირება ორი ახალი ნარევის პერვიტინისა და კოფეინის, აგრეთვე პერვიტინისა და კოკაინის გამოცდა იყო.
მსგავსი ექსპერიმენტი რამოდენიმე სხვა ბანაკშიც ჩატარდა. საბოლოოდ ფლოტმა დაასკვნა, რომ “პერვიტინი” სუფთა სახით ყველაზე ეფექტური სტიმულატორია ყველა სხვა ცნობილ ინფეტამინთა შორის.

Photo: სუვოროვის შვილიშვილები და ჩაპაევის შვილები

ქართული “პერვიტინი”, იდეოლოგური სტიმულატორი არ არსებობს, ან იმდენად სუსტია, რომ ადამიანებს გზის გასაყარ მოედნიდან გასავლელად საკმარის ენერგიას ვერ აძლევს. მისი მასტიმულირებელი ეფექტი მხოლოდ ერთმანეთის ზურგს უკან ჩანჩალს და კოჟრებზე დაბიჯებას ყოფნის.


ბალადა პოლიტიკურ ინფეტამინზე

დღემდე არსებული ქართველი წინამძღოლების მიერ ”ეროვნული ინფეტამინის” პოვნისათვის ჩატარებული ყველა ექსპერიმენტი უშედეგოდ მთავრდება, რადგან, რატომღაც, საქართველოში წინამძღოლებად ყოველთვის სხვადასხვა ტიპის ბრმა შიზოფრენიკებს ირჩევდნენ. რომლებსაც, როგორც წესი, ასევე სხვადასხვა ტიპის შესაბამისი კორუმპირებული გარემოცვა მოჰყვება ხოლმე. ისინი ვერმახტის ოფიცრებივით, მოედნის ცენტრში დგანან და მოხეტიალეებს თავში უდებენ აზრს, რომ ერის “სტიმულატორი” სხვა არაფერია, თუ არა თავად წინამძღოლი.

საბრალონი და ქანცგაწყვეტილნი ამას ადვილად იჯერებენ, თუმცა, ადრე თუ გვიან, ასევე ადვილად, ამ წინამძღოლს მართლაც პერვიტინის უხარისხო აბივით ყლაპავენ და ისევ დალასლასებენ საუკუნეების განმავლობაში კარგად გატკეპნილ მტვრიან არენაზე.

გოლგოთისკენ გადახვევას ვერც ერთი ახალი წინამძღოლი ვერ ბედავს, რადგან ყოველი მათგანი წინამორბედივით ლაჩარი და უღირსებო კლოუნია. მის ინტერესი სულაც არ არის ეკლიანი გვირგვინით თავზე - მძიმე ჯვრის თრევა ისეთივე მტვრიან გატკეპნილ გზაზე, როგორზეც უკვე იმყოფება.

დროდადრო მოხეტიალეებს თვითონაც ჩაუდებს ხოლმე პირში აბს, მაგრამ ეს პერვიტინი არ არის - ეს მხოლოდ ცარცისგან გაკეთებული პოლიტიკური მეტაფეტამინის იმიტაციაა. ეს საბრალოთა ზუსტად იმ ხარისხის ფსიქოტროპულ აღგზნებას იწვევს, რომელიც ამ ფსიქოდელიური ფუსფუსის შესანარჩუნებლად, ამ უბადრუკ ქაოსში სოციალური სიცოცხლის ილუზიის შესანარჩუნებლად არის საჭირო.

ისტორიის სასიკვდილო განაჩენს მხოლოდ ის ერები გადაურჩნენ, ვინც თავად ამ ისტორიის გაყალბება ისწავლა. ეს მათ მოგვიანებით სახელმწიფოების შექმნაში დაეხმარა. ისტორიის გაყალბებას სხვანაირად იდეოლოგია ჰქვია. იდეოლოგიას კი სიმბოლურად შეიძლება “ხალხთა მეტაფეტამინიც“ დავარქვათ.

საქართველო ერთ-ერთი ასეთი მატყუარა ქვეყანაა. მხოლოდ არამეთოდურობის გამო, საკუთარი პატარ - პატარა ინფანტილური ტყუილების იდეოლოგიად შეკვრა და ჩამოყალიბება ჯერ ვერ მოახერხა. ამიტომ ის ჯერ კიდევ გაყალბების პროცესში, თავად “ისტორიაში“ცხოვრობს. საქართველოში ბართოლომეს შემზარავი დილა ჯერ არ გათენებულა, ქართველებს არც ებრაელები დაუწვავთ, არც წითელი რევოლუციით გაუცამტვერებიათ ნახევარი მსოფლიო... საქართველო ცოტა მოშტერო, კეთილი გმირებით და დაბნეული წმინდანებით დასახლებული მზის და ვარდების მხარე იყო ყოველთვის, რომელსაც გამუდმებით ატყუებდა ყველა, ვისაც არ ეზარებოდა. განსაკუთრებით - ბოლო ორასი წლის მანძილზე. ისინიც გმირულად და დრამატულად ტყუვდებოდნენ; ეს სევდიანი “ტრადიცია“ ქართული დიპლომატიას მთავარ “გადამალულ კარტად” შემორჩა დღემდე - ყველაზე კრიტიკულ მომენტში გაკვირვებული და პირდაღებული, 15 წლის შეცდენილი გოგონასავით აცრემლებული მთავრობა და გულმოკლული საზოგადოება - მარად ტრაგიკული რიგოლეტო... ეს ჩვენი საერთაშორისო პოლიტიკის იდენტობაა.

მაგალითად, ბოლო წლების თავდადებული შრომისა და ფიქრის შედეგად ქართულმა წარმატებულმა დიპლომატიამ, როგორც იქნა, ეჭვი აიღო, რომ ზამთარში თოვლი მოდის, ზაფხულში კი ცხელა და ბალი მწიფდება, აგრეთვე მიხვდა, რომ დასავლეთი რუსეთს დღესაც ისევე “უგორებს”, როგორც 20-იანი წლების დასაწყისში - წითელი ”ნათელი წარსულის” გარიჟრაჟზე, და კმაყოფილებით “დააფიქსირა”, რომ “ბებერმა კახპა ევროპამ“ კიდევ ერთხელ მოატყუა. გარდა ამისა, ქართველი პოლიტიკოსები კიდევ ერთხელ დარწმუნდნენ, რომ “რუსების სიტყვა იმ ქაღალდადაც არ ღირს”, რომელზეც ერთ დროს “გიორგიევსკი ტყუილი” დაიწერა...როდესაც დიდი დიპლომატი ერეკლე რუსებმა 15 წლის ბიჭივით გააცურეს, რის შემდეგაც მისი კორუმპირებული და ყეყეჩი არისტოკრატია მთელი მე-19 საუკუნის განმავლობაში ზუსტად ისევე უკმევდა თავის მომტყუებელს გუნდუკს, როგორც დღევანდელი ვარდისფერი ბურჟუაზია, ასე ვთქვათ, “ნოვი სვეტები” ამერიკელ “პარტნიორებს” უკმევენ… მოკლედ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ ”რუსეთი რომ არ ყოფილიყო, ქართველები თვითონ მოიგონებდნენ მას!”

... ასეთ მოკლეფეხებიან ეპიკურ ტყუილებს, ცხადია, ჯერ კიდევ ბევრი უკლია იქამდე, რომ ისტორიად იქცეს და ბიბლიოთეკის მტვრიან თაროზე დაიდოს ბინა. ამიტომ ქართველები ჯერ კიდევ გაფუჭებული დროის მანქანით დავხრიგინებთ სხვადასხვა ეპოქებში. ჩვენ ჯერ პროცესში ვართ - ინკვიზიის, ბართოლომეს ღამის, დიდი ოქტომბერის,ოსვენცემის... საკუთარი არსებობის გამოგონებისა და ძერწვის პროცესში, ამიტომ ჩვენთვის ისტორია, წარსული, ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე აწმყო, რომელსაც ვერ ვგრძნობთ და მომავალი, რომელიც ჯერ-ჯერობით მხოლოდ ერთი პატარა დეტალია სადღეგრძელოების რეპერტუარიდან.

ამიტომაც ძნელია, ჩვენს წინამძღოლებს პრეზიდენტი, ან ქვეყნის მმართველის ფუნქციის განმსაზღვრელი რაიმე სხვა თანამედროვე ადმინისტრაცული ტერმინი უწოდო. ისინი ხომ ხან დავით აღმაშენებლის რეინკარნაციად გრძნობენ თავს, ხან გიორგი მესამის, ხან კი, ყველაზე “გულუბრყვილო” პოლიტიკოსის, ერეკლე მეორის.

ვერც ერთმა ქართველმა წინამძღოლმა ვერ შეძლო ნამდვილი ჩამოყალიბებული იდეოლოგიის, პოლიტიკური სტიმულატორის შექმნა, რომელიც ასე აუცილებელია გოლგოთის გზის გასავლელად, ლიმიტის მისაღწევად, მის გადასალახვაზე რომ არაფერი ვთქვათ. ამიტომ თავადაც რაღაც უგემურად დაბოდიალობენ წინამორბედების მიერ კარგად გატკეპნილ გზაზე.
გარკვეული პერიოდის შემდეგ წინამძღოლებს გეომეტრიული ილუზია ექმნებათ, ეჩვენებათ, რომ მათი უვექტორო დაკლაკნილი ტრაექტორია უსასრულობაში მიმავალი წრფეა და მათი ნაბიჯი უფრო თვითდაჯერებული, ფართო და ამაყი ხდება.
გზადაგზა, როგორც კი დროს იხელთებენ, “წრფის” გასწვრივ ჩამწკრივებულ იდეოლოგიებს სხვისი პალტოებივით მოიხურავენ ხოლმე - ხან ერთს, ხან მეორეს. სანამ ვესტიერი ან თავად “პალტოს” პატრონი არ წამოეწევა, არ წაუთაქებს თავში და არ “გახდის” თავის კუთვნილ “იდეოლოგიას”.

თვით ქართველი ექსბოლშევიკი წინამძღოლებიც კი სხვისი “შინელით” ცხოვრობენ დღემდე. მაგალითად ედუარდ შევარდნაძე, რომელმაც “ღმერთის დევნას” სავლესავით მოწიფულ ასაკში დაანება თავი და გიორგიდ ტრავესტირებულს “მოციქულობამდე” სულ ცოტა დააკლდა... ან თუნდაც 9 აპრილის ერთ-ერთ “მსხვერპლი” - წამებული წმინდა ჯუმბერი...

ერთადერთი, ასე თუ ისე პატიოსანი, ქართველი წინამძღოლი რომელიც სხვის შინელებს არ იპარავდა, თითქოს ზვიად გამსახურდია იყო - პატიოსანი ულტრამემარჯვენე გახლდათ და არც მალავდა... თუმცა, ვეჭვობ, ამის შესახებ ჩამოყალიბებული წარმოდგენა ჰქონდათ მას და მის ტემპარამენტიან მოციქულებს. სწორედ ამიტომ წარსული დროით დღეს მაინც მოარგეს საიდანღაც მოთრეული დემოკრატის დაძენძილი მტვრიანი “სუდარა”.

ყველაზე გაქნილი პოლიტ-ბაცაცა მაინც უკანასკნელი წინამძღოლი აღმოჩნდა. ისე ვირტუოზულად ეხერხება ერთდროულად რამოდენიმე შინელის აწაპვნა, რომ ვესტიერები რეაგირებასაც ვერც ასწრებენ, თანაც არც თავში წათაქება შველის - ამბობენ, კოლუმბიის უნივერსიტეტის ექსპერიმენტალურ სამჭედლოში გამოწრთობილი ისეთი “მაგარი თავი” აქვს, “მაგნუმის” მძიმე ფოტოალბომიც რომ ურტყა თავში, მაინც ვერაფერს იგრძნობსო. ამიტომ მუდმივად გაღიმებული, კურდღელივით არხეინად მიცუნცულებს უკვდავებისაკენ მიმავალ თავის“წრფეზე”. სულაც არ ადარდებს, რომ საკუთარი იდეოლოგიური შინელის პოვნა მისთვის და მისი 30 ლაბორანტისათვის ყველაზე რთული ექსპერიმენტი აღმოჩნდა, რომელიც ჯერაც გაურკვეველ სტადიაშია. ეს უდარდელობა სწორედ ქართველი წინამძღოლების დამახასიათებელი უნიკალური ფენომენია.


Photo: ბენიტო მუსოლინი ტრაქტორის საჭესთან

მმართველი “მოძრავი” პარტიის იდეოლოგია დაახლოებით იმავე სტადიაშია, რომელშიც 1983 წელს შიდსი იმყოფებოდა, როდესაც პარიზის ჰოსპიტალ პასტორში ამ დაავადების ვირუსი აღმოაჩინეს და სახელი ადაარქვეს.

ეს დიდი მიღწევა იყო.
თუმცა, მომდევნო წლების განმავლობაში, ამ აღმოჩენის მიუხედავად, ვირუსმა

კიდევ უფრო მეტი ადამიანი იმსხვერპლა, მაგრამ, სამაგიეროდ, ამ დღიდან მოყოლებული, სიკვდილს უკვე თავისი სახელი ერქვა - შიდსი!… საბრალო ინფიცირებულებმა ის მაინც იცოდნენ, რისგან კვდებოდნენ.

საქართველოს სახელმწიფოებრივი ჯანმრთელობა, ქვეყნის სრული იდეოლოგიური ანტისანიტარიის პირობებში, ფაქტიური პანდემიის ზღვარს კარგა ხნის გადაცილებული იყო, როცა, ერთ მშვენიერ დღეს, რუსული ოკუპაციის “პახმელიაზე”, ვიღაცამ ქართულ შეშლილ პოლიტიკურ ვირუსს შესაბამისი სახელი , ჯერ - ლიბერალიზმი, მოგვიანებით კი ლიბერტარიანიზმი დაარქვა.

აქამდე ვარდების რევოლუციის მთავარ მონაპოვრად ქვეყანაში დემოკრატიული ღირებულებების დანერგვა ითვლებოდა. რევოლუციურ საქართველოს 2004-ში, სულ რაღაც 4 წელიწადში, ევროპის კარების შეღება ჰქონდა დაგეგმილი - რეზოლუცია დადებული და ბეჭედ დასმული.

თუმცა, “სხვადასხვა მიზეზების”, განსაკუთრებით კი 2007 წლის ნოემბრის “თეთრი ბენდანების” წარუმატებელი რევოლუციის მცდელობიდან მოყოლებული, “დემოკრატიული” ღირებულებები “ლიბერალურმა” ჩაანაცვლა. ხოლო მოგვიანებით, როდესაც ეს უკანასკნელიც არასაკმარისი გახდა პრერიებში მონავარდე თავისუფლებისმოყვარე მუსტენგებივით ფაფარაშლილი ქართველი პოლიტიკოსებისათვის - ლიბერალიზმი შეიცვალა ლიბერტარიანიზმით... თანაც ისეთი პროგრესირებადით, რომ დღეს მმართველი გუნდი მთლიანად “აწყვეტილი”, დასაბმელი “ლიბერტარიანელებისაგან” შედგება... სიტყვა დემოკრატია საქართველოში ისევე მიეცა დავიწყებას, როგორც უცნაური გამოთქმები - ხუთწლედი ოთხ წელიწადში, შრომის დამკვრელი… და მრავალი სხვა.

არავინ იცის, ვინ მიხვდა პირველად, რომ მმართველი პარტიისათვის ტერმინები “ლიბერალიზმი”, შემდეგ კი ლიბერტარიანიზმი ნამდვილი ხსნა, საფეთქელზე ლულამიბჯენილი სასოწარკვეთილი მოთამაშის ჯეკპოტი იყო.

ნაციონალურ მოძრაობას თავისი არსებობის ხუთი თუ ექვსი წლის მანძილზე იდეოლოგიის ჩამოსაყალიბებლად არც საკმარისი გონება აღმოაჩნდა და არც გაბედულება - ყველა დანარჩენი ქართული პარტიის მსგავსად, ხან მემარცხენე პოლიტიკას ქადაგებდა, ხან - მემარჯვენეს, თანაც ექსტრემალური ამპლიდუტით - ყველაფერს, რაც მაოისტური ულტრა მემარცხენეობიდან ჟან მარი ლეპენის ულტრა მემარჯვენეობამდეა. ისინი ხან კამპუჩიელი “წითელი კხმერებივით” დასდევდნენ “კონტრრევოლუციონერებს” ჩაქუჩებითა და ნამგლებით, ხანაც რუსი ნეოფაშისტი სკინჰედებივით, რკინის ჯოხებით შეიარაღებულნი, უსწორდებოდნენ თავიანთ პოლიტიკურ ოპონენტებს.

მეგამარკეტში პირველად მოხვედრილი საბჭოთა ტურისტებივით დაბოდიალობდნენ იდეოლოგიებით გადავსებულ დახლებს შორის სავსე გორგოლაჭებიანი ურიკით, რომელსაც გზადაგზა სიხარბისაგან მაინც ამატებდნენ ჭრელ ეტიკეტიან უგემურ იდეოლოგიურ კონსერვის ქილებსა და პოლიტიკურ მეცნიერებათა გაყინულ უგემურ ნაწარმს.

უნდა ითქვას, რომ, თავისი არსებობის გარიჟრაჟიდან მოყოლებული, ნაციონალური მოძრაობა, ყველაზე მეტად, მაინც ულტრამარჯვენა იდეოლოგიის მიმდევრის შთაბეჭდილებას ტოვებდა. თუმცა, ულტრამემარჯვენეობას კონცეპტუალური გაბედულება სჭირდება - განსაკუთრებით, როდესაც დასავლეთზე ხარ დამოკიდებული, ასეთი რამ კი, როგორც ცნობილია ამ მოძრაობას არასოდეს გააჩნდა. ეს მხოლოდ პოლიტიკურად მხდალ ოპორტუნისტთა მოძრაობას წარმოადგენს, რომელიც დღემდე ნებისმიერ ცუდად დადებულ ბრჭყვიალა ნივთს ჯიბეში მიაქანებს.

საქართველოს ბოლო წინამძღოლში ერთდროულად თითქოს ყველა მეტნაკლებად ცნობილი წინამძღოლის რეინკარნაცია მოხდა - ზემოთ ხსენებული ცოცხალი მონუმენტების, ტრავესტი-ბოლშევიკებისაც კი. გარდა ამისა, მასში სხვადასხვა უცხო ქვეყნის ბევრი წინამძღოლის “ნასხლეტების” პოვნაც შეიძლება - მაგალითად ლუი XIV-ის, მისი მიდრეკილებით აბსოლუტიზმისაკენ, აგრეთვე იულიუს კეისრის, მაჰათმა, ინდირა და სხვა განდების, ულტრამემარცხენეთა მთელი პლეადის - მაო ძედუნის, კიმ ილ სანის, ბროზ ტიტოს, პოლ პოტის... უკლებლივ ყველა ულტრამემარჯვენის, გზების მშენებლობითა და იტალიის ტრაქტორიზაციით “გატაცებული” ბენიტო მუსოლინისგან მოყოლებული ჩვენი ნაციონალური ზვიადით დამთავრებული... თვით იმ ხელმწიფეს ინკარნაციაც კი, რომელიც საკუთარი შვილების სიბრიყვით სასოწარკვეთილი, სიკვდილის წინ უიმედოდ ცდილობდა მათთვის აეხსნა, რომ ცხრა ისრის ერთდროულად გადამტვრევა უფრო ძნელია, ვიდრე - ერთის და რომ ძალა, პრინციპში - ერთობაშია... მას ვიშნუსავით უთვალავი სახე, თვალი, და განსაკუთრებით ბევრი და გრძელი ხელები აქვს…

სწორედ ამიტომ “აბსოლუტური” მზე-წინამძღოლი ყველასათვის “მისაღები” აღმოჩნდა. ვის არ ნახავთ მის გარემოცვაში - ყოფილ კომკავშირელებს, თანამედროვე სამყაროში ბოლოსდაბოლოს ინტეგრირებულ წვერგაპარსულ და “ჰერმესის მანდილიან” გამსახურდიას სექსი პოლიტელიტას. აქ არიან ჯაბა იოსელიანის კულტურასთან ნაზიარები კოვბოებიც... ძირითადად კი მაინც შევარდნაძის ქამელეონი ავატარები სჭარბობენ, ზუსტად ისეთები, როგორიც თავად ქართველი ვიშნუ გახლდათ თავისი ბრწყინვალე კარიერის გარიჟრაჟზე, სანამ არ მიხვდა შეცდომას და საკუთარი “მამა” - სასწრაფოდ არ გადაყლაპა ”პერვიტინის” მოზრდილი აბივით, თუმცა, გამოუცდელობისაგან, როგორც ჩანს, ოვერდოზა მოუვიდა. ამიტომ დღემდე ძალიან აღგზნებული დარბის წინამორბედთა მიერ კარგად გატკეპნილ მოედანზე თავზე წამოცმული ოქროს ვარდების კოხტა გვირგვინით - სანამ მისი ხალხი ლასლასით ერთ ციკლს ამთავრებს, ის უკვე მეხუთეზე მიცუნცულებს სიმღერ-სიმღერით, ყოჩაღად და ხალისიანად.

“ჰერმესის მანდილიანი” და გაპარსულ დაპუდრული გარემოცვაც ენა გადმოგდებული მისდევს მის ფეხის ხმას, მლიქვნელ-მლიქვნელობით და ქოშინ-ქოშინით.. ხან წინ გაუსწრებენ, ხანაც ფეხებში ებლანდებიან... ერთთავად ფუსფუსებენ - სულ კარგ ხასიათზე არიან, თუმცა, ხანდახან ჩამოსხდებიან ხოლმე შესასვენებლად და ქაქანებენ, ქაქანებენ, ქაქანებენ.... გეგმებს აწყობენ, აწყობენ, აწყობენ... რითი ასიამოვნონ კიდევ უფრო მეტად წინამძღოლს, როგორ გაახარონ ახალი წარმატებებით... მერე ყოჩაღად წამოხტებიან, წამოეწევიან და ისევ ფეხებში ებლანდებიან ჟივილ-ხივილით... ძალიან მოსაწყენი და უშნო ხალხია. იდეოლოგიებზე მათაც ობსესია სჭირთ. ისინი ყველაზე მეტად ჰგვანან დიდ სუპერმერკეტში პირველად მოხვედრილ საბჭოთა ტურისტებს.

ამ ბოლო დროს ქართული პოლიტიკური ბაზარი ასე თუ ისე თითქოს შეივსო იდეოლოგიური ნაყარ-ნუყარით. თითქოს ყველა პოლიტიკური ტერმინი და მისი ყველა პოლიტკორექტული კომბინაცია დაკავებულია. პატიოსანმა ბიზნესმენმა კაცმა ფულის ჩადება რომ მოინდომოს რაიმე ახალ პარტიის შესაქმნელად, კომუნისტურისა და სოციალისტურის გარდა სახელს ვეღარ იპოვის, თუ ვინმე “გადამყიდველისაგან” არ იყიდა ლილოს ბაზრობაზე, თორემ ცენტრში, პარლამენტის შენობის შიგნით და გარეთ მოფუსფუსე ‘’ბარიგებთან” ცეცხლის ფასი უკიდია ნორმალურ პოლიტიკურ ტერმინებს.

პარტიები საქართველოში სინამდვილეში სწორედაც რომ მხოლოდ ტერმინები არიან, გაცვეთილი, არაფრისმთქმელი სიტყვები, რომელთა უკან შინაარსის, ლოგიკის ერთ მარცვალსაც ვერ იპოვით. ისევე, როგორც ერთ დროს, დასავლეთ საქართველოში გავრცელებულ ანტიკური ან შექსპირის პიესებიდან აღებულ სახელების დარქმევის უცნაურ მოდაში - ოტელო, ოლიმპიადა, აფროდიტა, ჰამლეტი და სხვ...

საქართველო ნამდვილი პოლიტიკური ბაბილონია, სულ ახალთახალი, მშენებარე, გამჭვირვალე ”კოშკებით”, მისი მოსახლეობა კი სასჯელის მოხდის მარადიულ პროცესშია - აქ ერთმანეთის ძალიან დიდი ხანია, აღარავის ესმის. პოლიტიკურ ტერმინოლოგიას თავისი ფუნქცია აქ არასოდეს ჰქონია და არც დღეს გააჩნია.
აქ მთავარია, ვიღაცას დაასწრო და თქვა რომ დემოკრატი, ლიბერალი, ლიბერტარიანელი, ლეიბორისტი სწორედ შენ ხარ ! შენ და სხვა არავინ!.. ყველა სიამოვნებით დაგიჯერებს. ხელში აგიტაცებენ, აგაბურთავებენ, ვაშას, დროშებსა და ჰიმნებს არ მოგაკლებენ… შენც, დაიჯერებ საკუთარ უნიკალურობას და სიამოვნებისაგან კრუსუნს დაიწყებ… საღამოს კი, დაღლილი მიხვდები, რომ ხალხი უბრალოდ გიჟად გთვლის, რადგან თვითონაც შენნაირები არიან… ნაპოლეონები, ცეზარები, კლეოპატრები… ზუსტად ისე, როგორც დიდი რეი ბრედბერის “მარსის ქრონიკებში”, სადაც დედამიწიდან ჩასულ მეორე ექსპედიცის წევრებს მარსელები ფსიქიატრიულში მოათავსებენ. იქ ასტრონავტები მალე აღმოაჩენენ, რომ მათი ნახვით აღფრთოვანებული ბრბო, სინამდვილეში ფსიქიურად დაავადებული მარსელები არიან და მათ გმირებად კი არა, ხომალდის კაპიტნის ფსიქიურად დაავადებული გონების მიერ მატერიალიზირებულ სამგანზომილებიან ტელეპატიურ ილუზიად მიიჩნევენ… ეკიპაჟს ხალისი სწრაფად უქრება და მათი ერთადერთი საზრუნავი აქედან თავის დაღწევა ხდება… ისტორია ტრაგიკულად მთავრდება.
ქართველი პოლიტიკოსები ძალიან წააგავანან ამ მეორე ექსპედიციას “მარსის ქრონიკებიდან”.

ქართულ პოლიტიკურ რუქა იდეოლოგიების აღრევის წყალობით, ისევე აბსურდულად გამოიყურება, როგორადაც მსოფლიო გეოგრაფიული რუქა გადაიქცეოდა, კონტინენტებისათვის ადგილები რომ შეგვეცვალა, ქვეყნებისათვის კონტინენტები, კუნძულებისათვის ოკეანეები და ზღვები, პოლუსები კი სადღაც ცენტრალურ ევროპაში გადმოგვეტანა, ერთმანეთის გვერდით - უფრო მოსახერხებელი რომ ყოფილიყო... მოსახერხებელი რისთვის არავინ იცის... მაგრამ მაინც. ისე, ყოველი შემთხვევისათვის... რა იცი, რა ხდება.

თვით ლეიბორისტებიც კი, რომლებიც ძირითადად აშკარად ულტრა მემარცხენეების შთაბეჭდილებას ტოვებენ, თავისდაუნებურად, დროდადრო, უცებ გადაქანდებიან ხოლმე საპირისპირო, მარჯვენა უკიდურესობაში, მერე მაშინვე უკან “გადმოქანდებიან”... ისევე, როგორც მმართველი “ნაციონალები”. რომლებიც ასევე, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ხან ულტრამემარცხენე მაოისტებივით ქადაგებენ, ხან - ვუდსტოკის მონაწილე ჰიპებივით, ხან - ულტრამემარჯვენე “ზვიადისტებივით”, ხანაც - უპარტიო მხედრიონელი ანარქისტებივით ( ამ უკანასკნელებს ანარქისტობისათვის ზედმეტად ბრიყვული სახელი ჰქონდათ - ”მხედრიონი”… რაც ჩემში რეიბანიანი და კალაშნიკოვიანი ბაშიაჩუკების ასოციაციას იწვევს, რომლებიც ცხენებით მოდიან და მოიმღერიან, ჩიტები ჭიკჭიკებენ, ძაღლები წკმუტუნებენ, პატარა ბიჭები ხელს უქნევენ, გოგოები კისკისებენ და იპრანჭებიან, მზე ანათებს...ესენი კი მოდიან, მოდიან, მოდიან...თან რამდენნი!...) .

18 დეკემბერი 2010

გაგრძელება 

მითხარი რომელ გადაცემას უყურებ, და მე გეტყვი ვინა ხარ შენ!

La Télévision des Géorgiens. ARTE-2006  -26'

2005 წელს ფრანგულ - გერმანულმა ტელე არხმა "არტემ" ახალი ტელე ჟურნალის წარმოება დაიწყო სახელწოდებით - "მსოფლიოს ყველა ტელევიზია" რომელსაც ასეთი გონებამახვილური დევიზი ჰქონდა: "მითხარი რა გადაცემას უყურებ, და მე გეტყვი ვინა ხარ შენ!"

პროექტი დღემდე გრძელდება და მის ფარგლებში 130 ზე მეტი 26 წუთის ფორმატის დოკუმენტალური ფილმი შეიქმნა იმდენსავე ქვეყანაში. ამ ტელე პროექტის წარმატების გასაღები მის უბრალო კონცეფციაშია: ეს არის - ამა თუ იმ ქვეყნის ერთგვარი ტელე - რევიუ, რომელიც შესაძლებლობას აძლევს მაყურებელს, არა რეჟისორისა და პროდუსერის, არამედ, ადგილობრივი ტელემაყურებლის თვალით გაეცნოს მოცემულ ქვეყანას.

- წარმოიდგინეთ, რომ ერთი კვირით მონღოლურ იურტაში აღმოჩნდით, სადაც მხოლოდ ტელევიზორია თავისი პულტით, საქმე არაფერი გაქვთ, დღე და ღამე ეკრანის წინ ატარებთ მთელს თქვენს დროს და გამუდმებით ცვლით არხებს. წარმოიდგინეთ, რომ რაღაც ჯადოსნობის წყალობით, აქამდე თქვენთვის სრულიად უცხო ადგილობრივი ენაც გესმით - უყურებთ და უსმენთ ყველაფერს : გასართობი პროგრამებიდან დაწყებულს, მონღოლური პოლიტიკური თოქ შოუებით დამთავრებულს.

წარმოიდგინეთ იგივე შესაძლებლობა პაკისტანში, ისრაელში, ბრაზილიაში ... საქართველოში.

2006 წლის შემოდგომაზე ერთი ასეთი ფილმი - ქართულ ტელევიზიების შესახებაც შეიქმნა. ამ ფილმის ერთ ერთი თანაავტორი მე გახლდით.

ტელეჟურნალი "მსოფლიოს ყველა ტელევიზია" არ ცდილობს დაადგინოს გადაცემების ხარისხი, არც ტელეკომპანიების პოლიტიკურ სიმპათიები. პროექტი არ არის საავტორო დოკუმენტალური - მთელი მოპოვებული მასალა მონტაჟისას პროდუქციის მიერ წინასწარ განსაზღვრულ ჩარჩოში, სქემაში ექცევა, რომლის მიხედვითაც კადრები , სიუჟეტები ელვისებური სისწრაფით იცვლებიან, შეუძლებელია, რომელიმე სეგმენტში ღრმად შესვლა - ამის დრო უბრალოდ არ არის. ამიტომაც საქართველოში, ისევე როგორც ყველა სხვა ქვეყანაში ჩვენს ძირითად ამოცანას ყველა თემის თანაბრად გაშუქება წარმოადგენდა - პოლიტიკა, რეალითი შოუ, სატელევიზიო ფილმები, ახალი ამბები... ჩვენი მიზანი იყო ადგილობრივი პროდუქციების ტელე - კოლაჟის საშუალებით მოგვეთხრო ევროპელი მაყურებლისათვის ქართველების შესახებ; მხოლოდ ამ კონკრეტული ვიწრო მიმართულებით ვაწარმოებდით ვიდეო "ძიებას".

მაშინდელი ქართული ტელე სივრცის არც თუ ისე მრავალფეროვანი, მაგრამ მაინც - თავისებური კრეატიულობა სავსებით იძლეოდა შესაძლებლობას, რომ მათი საშუალებით მცირე რამ მოგვეთხრო, ზედაპირული წარმოდგენა მაინც შეგვექმნა ქართველების შესახებ… დღეს სამწუხაროდ, ამ კრეატიულობის კვალიც აღარ დარჩა.

მაგალითად ფილმის მონტაჟისას, "მაესტროს" რეალითი შოუმ - "ამტანი", და თავად ამ არხმა ძალიან სიმპათიური შთაბეჭდილება მოახდინა რამოდენიმე ცნობილ ფრანგ პროდუსერზე - პირველ რიგში სწორედ თავისი კრეატიულობის გამო: შოუ არ იყო დასავლეთში ნაყიდი, ის თავად არხმა შექმნა, რაც ძალიან იშვიათია. როგორც აგვიხსნეს, ეს არ იყო მაესტროს მიერ შექმნილი ერთად ერთი რეალითი შოუ - არხს ელემენტარულად სახსრები არ გააჩნდა ძვირი დასავლური პროექტების შესაძენად - შესაძლოა ესეც იყო ერთ ერთი მიზეზი იმისა, რომ ცდილობდა საკუთარი კრეატიულობის ხარჯზე "იოლად" გასულიყო.

ძალიან სამწუხაროა, რომ დღეს " მაესტროსაგან " სახელის მეტი აღარაფერი დარჩა - მას გაცილებით მეტი სარგებლობის მოტანა შეეძლო თავისი "როკ ნ როლ კრეატიულობით" ვიდრე დღეს მოაქვს, უფრო რადიოსათვის შაფერისი ფორმატის პოლიტიკური დებატებით.

ფილმის "წითელი ხაზი " - ნოდარ ლადარია, ინტერვიუში ამბობდა, რომ რადიო უცნობისა და ტელე არხ იმედის "ჭიჭიკო და ბიჭიკო" მეტად მნიშვნელოვანი, თუ არა რევოლუციური გადაცემა იყო ქართულ ტელე - სივრცეში- განსაკუთრებით სოციალურ კონტექსტში. … ამ გადაცემის სატელევიზიო ვერსიის ადგილი დღეს ცარიელია - ის ვერაფერმა ჩაანაცვლა. ისევე როგორც იგივე არხის "დროება" , ან თუნდაც ინგა გრიგოლიას საოცრად რეიტინგული სრული პოლიტიკური სურეალიზმი… ვერც რუსთავი 2 ის "კომედი შოუს" - მაშინდელი ხარისხი ჩაანაცვლა ახალმა… მაშინ კი, 2006 წლის შემოდგომაზე ყველა ამ გადაცემამ ერთობლიობაში, ჩვენს ფილმს საშუალება მისცა გასაგები და თხრობითი ყოფილიყო ფრანგი და გერმანელი ტელემაყურებლისათვის.

რას გამოვიდოდა ამ პროექტიდან დღეს?

თანამედროვე ტექნოლოგიური პროგრესი სწორედ ის მაგიაა, რომელიც დღეს მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში ნებისმიერი, მათ შორის ქართულ ტელევიზიისათვის თვალყურის დევნების სრულ საშუალებას იძლევა - მით უმეტეს, მათთვის ვისაც ქართული ენა გუგლის მთარგმნელის გარეშეც მშვენივრად ესმის. ანუ უცხოეთში მცხოვრები ქართველებისათვის.

მიუხედავად ამისა, სამწუხაროდ მეჩვენება -  რომ შემოეთავაზებინათ - იგივე ფილმის გადაღება დღეს ბევრად უფრო რთული იქნებოდა, რადგან ქართულ ტელევიზიასა და რეალობას შორის კიდევ უფრო დიდი განსხვავებაა ვიდრე მაშინ იყო. სავარაუდოდ პაკისტანის ტელევიზიაც კი უფრო გასაგებს გახდიდა ჩემთვის პაკისტანელ ხალხს, ვიდრე მშობლიური ქართული - ქართველებს.

პრინციპში, რბილად რომ ვთქვათ, კრეატიულობით დიდად არც პაკისტანის ტვ გამოირჩევა, მაგრამ ის ზუსტად, სარკესავით ასახავს ადგილობრივი საზოგადოების სახეს, მის მოთხოვნებს - ამიტომ მისი გამოყენება ჩვენი კონცეფციისათვის რთული არც ადრე იყო, როდესაც ფილმს ამ ქვეყანაში ვიღებდით იგივე სერიისათვის, და არც დღეს - ხუთი წლის შემდეგ იქნებოდა .

ქართული ტელევიზიის კრეატიულობა ფაქტიურად კომას მდგომარეობაში. ხელოვნური სუნთქვის აპარატზეა მიერთებული. მას არ ძალუძს შეგიქმნათ წარმოდგენა თავის მაყურებელზე. როგორც XIX საუკუნის მწერალი იტყოდა- "ტელე - მოგზაურის" დაკვირვებული, ძალიან დაკვირვებული, თუ გნებავთ გადმოკარკლული თვალიც კი ვერაფრით მიხვდები რას აირეკლავს ქართული ტელე - სივრცე - დღეს 2010 წლის შემოდგომაზე.

საქართველო სრულ ტელე - ენიგმას წარმოადგენს. რა თქმა უნდა ის გარკვეულ შთაბეჭდილებებს მაინც ქმნის ქვეყნის, მისი მოქალაქეების შესახებ, მხოლოდ ძალიან უცნაურს , უფრო სწორად ისეთს, რომლის დაჯერება, თუ დაბადებით ბოროტი არა ხარ წესით არ უნდა მოგინდეს, მითუმეტეს საქართველოში გაზრდილ და მის გულშემატკივარ ადამიანს...

აი მაგალითი რამოდენიმე შთაბეჭდილებისა, რომელიც ქართული პროგრამების ყურებისას უცხო ადამიანს აუცილებლად გაუჩნდება:

1. პირველი შთაბეჭდილება: რომელიც სტალინის სამშობლოს ტელე - სივრცეში შემთხვევით მოხვედრილ ადამიანს აუცილებლად შეექმნება - ამ ქვეყანაში არის პიროვნების აბსოლუტური კულტი!

სამწუხაროდ, თავიდანვე უნდა აღინისნოს, რომ ''არტეს'' მაყურებლის, გაცილებით მეტი დოკუმენტალური და ანალიტიკური მასალა აქვს ნანახი სტალინიზმის შესახებ, ვიდრე ნებისმიერ საბჭოთა მოქალაქეს. მით უმეტეს ჩვენს ამნეზით შებყრობილ ყოფილ " მზიან რესპუბლიკაში".

ასეთი კატეგორიის ევროპელ მაყურებელი აბსოლუტურად დარწმუნებულია - შეუძლებელია დემოკრატიულ ქვეყანაში ამ დოზით ჩანდეს ეკრანზე ერთი და იგივე სახე - ქვეყნის პირველი პირი, ისმოდეს სიმღერები მის შესახებ, ეწყობოდეს მოულოდნელი პირდაპირი ჩათვრები მისი სამუშაო ოთახიდან, იმპროვიზირებული სამთავრობო სხდომებიდან, რომლებიც იმართება პლაჟებზე, სახლის სახურავზე, ტყეებში, და მინდვრებში, პლაჟებზე, ერთადერთი ტურისტული და ზღვისპირა ქალაქის ცენტრალურ გადაკეტილ მოედანზე ( გახურებული სეზონისას). სხვანაირად წარმოუდგენელია ასეთი რაოდენობითა და ხანგრძლივობით უჩვენებდნენ რეპორტაჟებს ქვეყნის პირველი პირის შესახებ: ცარიელი სათხილამურო ტრასებიდან, თვითმფრინავის კაბინიდან, რომელსაც თვითონ მართავს, ტრაქტორის, ავტობუსის, სატვირთო მანქანის, ფორმულა 1 ის მოკლედ ნებისმიერი ნორმალური ბიჭის საოცნებო მოტორიზებული მოძრავი საშუალების მართვის დაუვიწყარი "ისტორიულ" მოვლენათა ადგილებიდან…

ასეთი მაყურებელი ვერაფრით მიხვდება, როგორ შეიძლება სახალხო, ადგილობრივი და ლამის ყოველი სოფლის დღესასწაულის მთავარი გმირი ყოველთვის ის იყოს... დიახ! სწორედ ის! - რომელსაც გამუდმებით უმღერიან არც ისე კაშკაშა უცხოელი " ვარსკვლავები. " უმართავენ ფეიერვერკებს, მის გარშემო ისე ცეკვავენ თითქოს წელიწადის ყველა დროის რაღაც უნივერსალური დასაქოქი თოვლის ბაბუა იყოს, მასთან ერთად პატარებს სამახსოვრო ფოტოებს უღებენ, ხელებს უკოცნიან… ის ყველგან არის, ყველა კონტინენტზე, მას ლამაზი ქალები " აღმერთებენ ", მტრებს მისი სიკვდილივით " ეშინიათ ", ის ყველა ენაზე უაქცენტოდ ლაპარაკობს, ყველაზე მომხიბლავი მეუღლე ყავს, ყველაზე მაგარი და ყოველთვის სულ ახალი ჯინსები, ქურთუკები და პერანგები აცვია, აგრეთვე ელტონ ჯონივით,აქვს ექსტრავაგანტური მზის სათვალეების ულევი კოლექცია …

ამ ფენომენის საბჭოთა წარსულში ძებნა არასწორი იქნებოდა - სამართლიანობა მოითხოვს ვაღიაროთ, კომუნისტური პარტიის ყრილობების, - ამ საბჭოთა მლიქვნელთა ერთგვარი "ოლიმპიადის" ორკვირეულების გარდა, რომელიც ჩვენს წითელ ექს სამშობლოში ხუთ წელიწადში ერთხელ იმართებოდა, ლეონიდ ბრეჟნევი ასეთი დოზით არავის უნახავს ტელეეკრანზე. მით უმეტეს შორტებში: მისი მხოლოდ ერთი ფოტო არსებობს ცურვისას და ისიც მხოლოდ 90 იან წლებში გამოქვეყნდა.

ეს ფიდელ კასტროს, ჰუგო ჩავესის ეგზიბისიონისტულ პულსაციებს, ან მაო ძედუნის გრანდიოზულ პოლიტიკურ "პერფომანსებს" უფრო გაახსენებს დაინტერესებულ დასავლელ ტელე - მოყვარულს.

ან იქნებ სულაც ჩვენს მიერ მეხსიერებიდან საგულდაგულოდ წაშლილი მიხეილ ჭიაურელის " ფიციც " ამოუტივტივდეს გონებაში. როგორც აღვნიშნე, ევროპელ ტელემაყურებელთა მნიშვნელოვან ნაწილს ბევრად უფრო მეტი ცოდნა და საშუალება აქვს იმისათვის, რომ ქართულმა ტელე- რეალობამ ქართულივე წარსული გაახსენოს, ვიდრე " სიმბოლოებ ჩამოფხეკილ " ქართველ ტელემაყურებელს. რომელსაც გონია, რომ თუ თავად თუჯის " სტალინს " აღარ დაინახავს გორის ცენტრში მსოფლიოს დაავიწყდება, რომ ეს კაცი სწორედ ქართველი იყო და რაც მთავარია სტალინის ცოცხალ კარიკატურების არსებობას ვეღარავინ შეამჩნევს…

ამ ევროპელ ცნობისმოყვარეს, ალბათ გულწრფელად შეებრალება თავისუფალ " ტელევიზიას მოწყურებული ქართველი მაყურებელი, ვერაფრით რომ ვერ განთავისუფლდა ისეთი ბრიყვული რეჟიმებისაგან, რომლებიც იმასაც კი ვერ ხვდებიან, რომ ჩვენს საუკუნეში ყოველდღე ერთი და იგივე სახის ყურება და ხმის გაგონება ადამიანებში დიქტატურის და კულტის შეგრძნებას ამძაფრებს, რაც კარგად არასდროს, არასდროს არ მთავრდება.

მე-2 შესაძლო შთაბეჭდილება: - ქართველები სრული იდიოტები არიან!

საქართველოს ტელევიზია, ისევე როგორც ყველგან სხვა ქვეყნისა, სრულად ასახავს საზოგადოების გემოვნებას, მოთხოვნილებას, სახეს, რომელიც თუ ჩვენი ფილმის უკვე ხსენებული დევიზიდან გამოვალთ, სრულიად იდიოტურია.(" მითხარი რა პროგრამას უყურებ და მე გეტყვი ვინახარ შენ".)

უცხოელ ტელემოყვარულს სრული უფლება აქვს იფიქროს, რომ "ნანუკას შოუ" და "პროფილი", არის ზუსტად ის, რასაც ამ ხალხის კულტურა იმსახურებს: არც მეტი, და არც ნაკლები… რომ ზემოთ ხსენებული პიროვნების კულტიც - სულაც არ არის გამოწვეული უმაღლესი ხელისუფალის პოლიტიკური პერვერსიით. მით უმეტეს, ქუჩაში არც სვასტიკიანი და არც წითელ ვარსკვლავიანი ოფიცრები არ დადიან ენაგადმოგდებული ნაგაზებით. პირიქით, პოლიციელები, თუ სადმე გადააწყდით, ხანდახან იღიმებიან კიდეც და თუ დაგჭირდათ თან გადაგყვებიან, განსაკუთრებით ცენტრალურ უბნებში, და განსაკუთრებით მაშინ, თუ პრეზიდენტი სადმე სამოგზაუროდ არის წასული და მისი კორტეჟის მოულოდნელი გადაადგილების გამუდმებული ორგანიზებისგან თავისუფალნი არიან.

ამიტომ სრულიად ნორმალური იქნებოდა გვეფიქრა, რომ ხელისუფლება უბრალოდ იძულებულია დათმობაზე წავიდეს, - და დააკმაყოფილოს ეს ყოვლად იდიოტური სურვილი, მოთხოვნილება - რომ , ადამიანებმა ყოველდღე საათობით უყურონ რეალითი "პრეზიდენტ - შოუს", ნანუკასა და მაიკოს გულახდილ საუბრებს შორის !

სავსებით ლოგიკური იქნებოდა გვეფიქრა - ქართული ტელევიზია მხოლოდ იმიტომ არის ასეთი უსახო, რომ ამ ქვეყანაში თავად ადამიანები არიან უსახონი. ქართველებს უყვართ მოსმენა როდესაც ქვეყნის პირველი პირი ისე მიმართავს როგორც დაქვეითებული გონებრივი შესაძლებლობების ზრდასრული ადამიანების მასას, ხოლო უცხოელ "მეგობრებსა და პარტნიორებთან" ასე თუ ისე ადეკვატურად საუბრობს, ყოველ შემთხვევაში ცდილობს მაინც.

ასევე, უცხო ადამიანმა შეიძლება იფიქროს. რომ რამოდენიმე სეზონის განმავლობაში ზემოთ აღნიშნული ქალბატონების ისეთი პრიმიტიული შოუების ხშირი და ასეთი მასობრივი ყურების მოთხოვნილება მხოლოდ უნარ შეზღუდულ ადამიანს შეიძლება გააჩნდეს... აქვე საჭიროა ხაზი გაესვას. რომ ეს ქვეყანა სულაც არ ტოვებს ჰუმანიზმის მექის შთაბეჭდილებას - ძნელი დასაჯერებელია, რომ აქ გონება დაქვეითებული ადამიანებისათვის სპეციალური ტოკ შოუ კეთდებოდეს.

მე-3 შესაძლო შთაბეჭდილება, ასევე სავსებით ლოგიკური და დასაშვები :

ხელისუფლება არავისაც არ აკონტროლებს, ტელე არხები სრულიად თავისუფლები არიან , ქართველი ერიც, ისევე როგორც სხვა ნებისმიერი - არ შეიძლება მხოლოდ იდიოტებისაგან შედგებოდეს. იდიოტები მხოლოდ ტელევიზიის მენეჯერები, პროდუსერები და ჟურნალისტები არიან…

ეს უკანასკნელი შთაბეჭდილება თითქოს ყველაზე უმტკივნეულო და მისაღებია ქართული საზოგადოებისათვის. რა თქმა უნდა მათი უფლებაა იფიქრონ როგორც სურთ - პიროვნების კულტის პირობებში ცხოვრობენ, თავად არიან იდიოტები, თუ ტელევიზიაში ჰყავთ დასაქმებული უპრეცედენტოდ უნიკალური უცოდინარები და ბრიყვები.

აი ძირითადი შთაბეჭდილებები რაც შეიძლება ქართული პროგრამების ყურებისას უცხო ადამიანს შეექმნას.

პრინციპში, ნებისმიერი ლოგიკით, ძალიან ძნელი დასაჯერებელია, რომ ისინი რეალობას შეესაბამებოდნენ… როგორც უკვე აღვნიშნე, შეუძლებელია ქართველი ერი, ისევე როგორც ნებისმიერი სხვა, მხოლოდ იდიოტებისაგან შედგებოდეს… ასევე შეუძლებელია ყველა ჟურნალისტი და პროდუსერი რაღაც განსაკუთრებულად უნიჭო იყოს! … თითქოს პრეზიდენტის თეთრი მარმარილოს ქანდაკებებისც არ ჩანს ჯერჯერობით რაიონულ ცენტრებში…ჯერჯერობით მაინც.. ძალიან უცნაურია… არა და "ტელე - შთაბეჭდილებები" ზუსტად ასეთია როგორიც ჩამოვთვალე.

ქართული ტელევიზია არ წარმოადგენს ქვეყნის არც ექოს, არც ანარეკლს. საერთოდ საკითხავია, არის კი ის ტელევიზია თავისი კლასიკური გაგებით? იქნებ ეს რაღაც ახალი აუდიო - ვიზუალური ჟანრია, რომელიც სწორედ აქ ჩვენთან, ზეზვასა და მზიას უძველესი კულტურის მიწაზე იშვა...

ვიდეო No News. შალვა ხახანაშვილი 2006

"მაგიური" ფორმულა "მითხარი რა გადაცემას უყურებ და მე გეტყვი ვინა ხარ შენ" საქართველოს კონტექსტში დღეს თითქმის გამოუსადეგარია.

ქართული ტელევიზია უკეთეს შემთხვევაში ქვეყნის მხოლოდ გამრუდებულ სარკეს წარმოადგენს. ასე იყო გასულ სატელევიზიო სეზონში, და როგორც ჩანს ასე იქნება წელსაც -ახალი სეზონის სატელევიზიო პროგრამაში პრინციპული ცვლილებები არც ერთ არხზე არ შეიმჩნევა. ქართული ტელევიზია ისევ საბჭოთა "უძრაობის" ნირვანაშია. არხების რეიტინგი ისევ ორ - სამ რეიტინგულ გადაცემაზეა დამოკიდებული, რომელიც რეალობაზე თუ არა, ზოგადად ქვეყნის გემოვნებაზე ნამდვილად გვიქმნიან აზრს.

ასეთი გადაცემა, პირველ რიგში რა თქმა უნდა პროფილია, რომელის საშემოდგომო დებიუტმა, ქართველო პოპ ვარსკვლავების მონაწილეობით სრული ანშლაგით ჩაიარა.

უნდა ითქვას, რომ რეზონანსი, რომელიც ამ შოუს ყოველ ეთერში გასვლას მოჰყვება ხოლმე, შესაძლოა უფრო მეტ ყურადღებას იმსახურებდეს, ვიდრე თავად შოუ. ნამდვილი სუ - სურეალიზმია, რომ ასეთი ტიპის გადაცემა ყველაზე სკანდალური იყოს ქვეყანაში, თვით ინტელექტუალურ ელიტაშიც კი.

მსგავსი საეჭვო ხარისხის გასართობ პროგრამებზე, რომლითაც სავსეა მსოფლიოს ყველა ქვეყნის ტელე - ეთერი, სერიოზული ტელე კრიტიკა დროს არსად კარგავს. აკრიტიკებენ მხოლოდ გადაცემებს, რომელიც საერთოდ კრიტიკას იმსახურებს... მაგრამ არის კი საქართველოში ასეთი გადაცემები? ერთი, ან ორი შეისაძლოაა იყოს, შესაძლოა ცოტა მეტიც...მაგრამ ისინი სწორედ კრიტიკის არ არსებობის გამო არ ვითარდებიან, არც მრავლდებიან, ამიტომ საქართველო რჩება "პროფილისა" და "ნანუკას შოუს" ამარა. რომელთა კრიტიკა სკოლის თავისუფალი თემასავით ადვილი დასაწერია - არანაირ განსაკუთრებულ ცოდნას და სიღრმეებში წვდომის უნარს არ მოითხოვს. ხოლო ქართული ტელე არხების მეტნაკლებად სერიოზული ფორმატის მქონე გადაცემების ხარისხის შესახებ კი ვერსად ვერაფერს წაიკითხავთ, და ამიტომ მათი რეიტინგი სესაბამისად დაბალია - კრიტიკა, თუნდაც უარყოფითი გადაცემის თავისებური "პრომოა", და მის რეიტინგს შესამჩნევად ზრდის.

ცხადია, აქ საუბარი სამ დიდ არხზეა, რადგან დედაქალაქის პატარა არხების შესახებ - საერთოდ ძნელია რაიმე კრიტიკული აზრი გამოთქმა, მათი გადაცემები უფრო რადიოს ფორმატია ვიდრე ტლევიზიის. ამ არხების შემოქმედება ფაქტიურად ნულის ტოლია. რაც ძალიან დასანანია - ასეა თუ ისე, მათ გააჩნიათ მინიმალური ტექნიკური ბაზა, რომელიც კრეატიული ადამიანისათვის ნამდვილი საგანძურია. მართალია ისინი ძალიამ მცირე ჰერცულ ზონებს ფარავენ, მაგრამ მათ ციფრულ ხარისხს მთელს მსოფლიოში უყურებენ ინტერნეტით.

ტელევიზია არ არის მხოლოდ პოლიტიკური დებატები და კლიპები- რასაც პატარა არხები გვთავაზობენ. რა თქმა უნდა უსახსრობით ბევრი რამის ახსნა შეიძლება. მაგრამ აქ ლაპარაკია იმ სახსრებზე, რომლის მთელ 100 პროცენტი პოლიტიკაზე იხარჯება. შედეგი კი გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე იგივე ბიუჯეტით თუნდაც თოკ შოუთა თემების დიაპაზონი ცოტა რომ გაეფართოვებინათ, პოლიტიკური მოჯადოებული წრიდან გამოსულიყვნენ.

უნდა ითქვას, რომ გრძელი და მოსაწყენი ტელე საუბრებით ძვირფასი საეთერო დროის გულუხვი ფლანგვა ყველა ქართული არხის ავადმყოფობაა.

სწორედ ეს ტელე - მელანქოლიაა მაია ასათიანისა და ნანუკა ჟორჟოლიანის ყვითელი მასკარადების წარმატების საწინდარი - ამ გადაცემებს უყურებს იმ კატეგორიის მაყურებელიც კი, რომლის ექვივალენტს დასავლეთში არასოდეს მოუვა აზრადაც თავისი დრო არც თუ ისე ცნობილი, და არც თუ ისე საინტერესოდ მოსაუბრე ადამიანების პირადი ცხოვრების დეტალების გაცნობას დაუთმოს და მერე, მათ შესახებ საათობით ისაუბროს თავისივე თანამოაზრეებთან, ინერვიულოს, უფრო მეტიც კრიტიკული წერილები წეროს - მათთვის, ვინც ისედაც იცის, რომ ეს გადაცემები ძალიან მარტივად რომ ვთქვათ არ ვარგა.

ქართველი "სერიოზული" მაყურებელი მართლა გულწრფელად განიცდის "პროფილისა" და "ნანუკას შოუ" "პროვინციალურობას, მის დაბალ დონეს. განიცდის არა იმას, რომ საქართველოში საინტერესო კონცეფციის მქონე გადაცემებს ვერ აკეთებენ კარგად, არამედ იმას, რომ მდარე, თუ გნებავთ "გოიმურ" გადაცემებს ვერ აკეთებენ ისე "კარგად", როგორც დასავლეთში.

ეს ძალიან ცუდია. ეს მხოლოდ იმაზე მიგვანიშნებს , რომ ქართველი მაყურებლის ხარისხი ჯერ არ ჩამოყალიბებულა. არ არსებობს მაყურებლის სოციალური და ინტელექტუალური "ტელე იერარქია", ყველა ყველაფერს უყურებს, ან უკეთეს შემთხვევაში პროტესტის ნიშნად საერთოდ არ რთავს ტელევიზორს.

მოკლედ სრული "ტელე დემოკრატიაა".

ქართული ტელე კრიტიკამ თავისი ობიექტივის მიმართულება უნდა შეეცვალოს და გაშალოს. უფრო სერიოზულად უნდა დაფიქრდეს და შეეცადოს იპოვოს პასუხი სულ რამოდენიმე ლოგიკურ კითხვაზე , მაგალითად რატომ აქვს ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუს უფრო დიდი რეიტინგი, ვიდრე გოგი გვახარიას "წითელ ზონას", რა არჩევანი აქვს ქართველ მაყურებელს ამ ორ გადაცემას შორის ? ან სხვა, ასევე მნიშვნელოვანია კითხვა - სად და როგორ ყალიბდებიან ქართველი პროდუსერები? ვინ არიან ისინი? საიდან მოდიან, როგორ შოულობენ სამსახურს? სწორედ მათ მიერ მომზადებული გადაცემების წყალობით ტოვებს საქართველო ზემოთ ხსენებულ სამარცხვინო შთაბეჭდილებას "უცხო" მაყურებელზე.

პროდუსერების პროფესიული დონეზე მსჯელობა წესით ტელეკომპანიის მფლობელებისათვის ყველაზე აქტუალური თემა უნდა იყოს... მხოლოდ მფლობელებზე საუბარი ისევ პოლიტიკასთან მიგვიყვანს - არავინ იცის ვინ არიან ისინი, რას წარმოადგენს ეს ქართული "ტელე-მასონური-ლოჟა", რაზე მსჯელობენ როდესაც იკრიბებიან, ან რა რიტუალებს ატარებენ...

ქართული ტელევიზია 100 პროცენტით პოლიტიზირებულია... და სწორედ ეს არის მისი უხარისხობის მთავარი მიზეზი.

საქართველოში არ არსებობს არც ერთი არა ანგაჟირებული არხი. ყოველი მათგანი უზურპირებულია ხელისუფლების ან მისი ოპოზიციის მიერ. ამიტომ შეუძლებელია ისინი რეალურად დამოუკიდებელნი, და აქედან გამომდინარე კრეატიულნი და საინტერესონი იყვნენ, სარკესავით ირეკლავდნენ ქვეყნის რეალობას - რომლის აღწერა, უკვე რამოდენიმე წელია, ტელე არხებმა ძალიან მსუბუქი ბარგივით აკიდეს - არც თუ ისე გამორჩეული ინტელექტუალური მონაცემების 20 - 30 ადამიანს, რომლებსაც დღის ნებისმიერ მონაკვეთში აუცილებლად წააწყდებით რომელიმე არხზე, რომელიმე პოლიტიკურ თოქ შოუში.

ისინი თავდაუზოგავად ცდილობენ, იჭინთებიან, იტანჯებიან, ერთმანეთს ჩქმეტენ, კბენენ, მოსახლეობის ნერვებს უკაწრავენ.. მაგრამ მათ ნაჩვენებსა და მონათხრობს რეალობასთან ძალიან ცოტა აქვს საერთო. რადგან ისინი სწორედ პოლიტიკით არიან შებორკილნი, პოლიტიკური ენა კი არავითარ შემთხვევაში არ წარმოადგენს უნივერსალურ ენას რეალობის ასახსნელად. ის საკმაოზე მეტად ლიმიტირებული და მოუხეშავია. ტელე არხები კი ჯიუტად ცდილობენ ამ ქვაზე ამოკვეთილი ბარელიეფებითა და ჯოხივით მოუქნელი ენით, მაინცა და მაინც პოლიტიკური "საქმის გარჩევებით" აუხილონ თვალები ისედაც წლების მანძილზე უძილობისაგან თვალებდაჭყეტილ ქართველ უპრეტენზიო ტელემაყურებელს... სინამდვილეში კი მდარე იმიტაციის რეალობად გასაღებას, თითქოს უხარისხო საქონლის სასწრაფოდ თავიდან მოშორებას ცდილობენ ფასდაკლებით... თითქმის უფასოდაც კი, რადგან თუ მაყურებლის წამებას რაღაც ახსნა მაინც შეიძლება მოვუძებნოთ, ხშირად თითქმის შეუძლებელია მიხვდე გახშირებული ტელე "თვით გვემის" მოტივაციას, რომელსაც ყველა არხი და შესაბამისად მათი ყველა პოლიტიკური მხარდამჭერი მიმართავს.

ქართული ტვ-ის მოქმედების დიაპაზონი ტექნოლოგიურ პროგრესი პარალელურად ფანტასტიური სისწრაფით ფართოვდება, ამიტომ დღეს ქართული რეალობის ამ იაფი იმიტაციით "ტკბობა" , მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში გახდა შესაძლებელი. ზემოთ ხსენებული სამი შთაბეჭდილების მისაღებად აღარავითარი ჯადოსნობა აღარ არის საჭირო... პრინციპში არც ტელევიზორთან მიმჯდარი არავითარი უცხოელი - საქართველოს ტელეარხებს ქვეყნის გარეთ არანაკლები რაოდენობის მაყურებელი ჰყავს ვიდრე ქვეყნის შიგნით, რომლის "ხარისხობრივი მაჩვენებელიც" არ უნდა იყოს შემთხვევით არჩეულ უცხოელზე ბევრად დაბალი, თუ არა მეტი, მისი გამოცდილების წყალობით.

სამწუხაროა, რომ ტელემაყურებელთა ამ ნაწილის მნიშვნელობას ჩემი აზრით ადეკვატურად ვერც ერთი ქართული არხი ვერ აფასებს და მას, თითქოს რაღაც ცრემლმორეულ ნოსტალგიურ - ემიგრანტულ ინერტულ კატეგორიში ათავსებს, რომელსაც ქართული ეკლესიების პოლიფონიური სლაიდ - შოუების ყურების მეტი არაფერი აინტერესებს ქვეყანაზე.

რა თქმა უნდა მათი ნებაა - ასე იფიქრონ. მე ვიტყოდი უფრო - მათი პრობლემაა... მაგრამ მაინც ვურჩევდი - ალბათ არც ისე უსარგებლო იქნებოდა ქართული ტელევიზიის მწარმოებლებს, ხანდახან საკუთარი ეკრანებისათვის რომელიმე დასავლურ ქვეყანაში ტელევიზორთან მჯდარი ცნობისმოყვარე უცხოელის თვალით თუ არა, მთელს მსოფლიოში მიმოფანტული იმ ათი ატასობით თანამემამულეების თვალით მაინც შეეხედათ, რომლებსაც საქართველოს ტელევიზია სამშობლოსთან გაუცხოების მტანჯველ გრძნობას კიდევ უფრო უმძაფრებს თავისი დროსა და საკუთარ რეალობას აცდენილი ისეთი აბსურდული მაუწყებლობით , რომელიც ხშირად უცხო პლანეტიდან მიღებული პირველი სიგნალებივით გაუგებარი და ამაღელვებელია.

პ.ქ.

20 ოქტომბერი, 2010

პარიზი