წინასიტყვაობა:
ეს ტექსტი სპეციალურად არის დაწერილი ქართული ჟურნალის, "ცხელი შოკოლადისათვის". თუმცა ბოლო მომენტში გამოცემის რამოდენიმე რედაქტორს სამწუხაროდ მოეჩვენა, რომ მე "საბჭოთა პროპაგანდას" ვეწევი, და ჟურნალის გამოსვლის დღეს 24 აპრილის საღამოს შემატყობინეს, რომ ათი დღის წინ საბოლოოდ შეთანხმებული ჩემი ტექსტი არ დაიბეჭდებოდა.
იმედი მაქვს მკითველს ამით ბევრი არაფერი დააკლდა და ნომერში ბევრად უფო მეტად საინტერესო სტატიები წაიკითხა ვიდრე ჩემი "საბჭოთა ნოსტალგიური" წერილია.
ამ ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად ვფიქრობ, რომ ჩემი თაობა, რომელსაც ზოგი ხან საბჭოთა თაობად ნათლავს, ხან ნარკომანებად და ხან საერთოდ დაკარგულად, სინამდვილეში საქართველოს და საერთოდ ისტორიაში ერთ ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი თაობა იყო. ყოველ შემთხვევაში პოსტსაბჭოთა თაობებს ნამდვილად არაფერი აქვთ ჩვენთან სასნობო: თავიანთი აქტიური ცხოვრების ოცი წელი თბილისის ხელახლა განთებას და რაიონულ ცენტრებში ასფალტის დაგებს მოანდომეს. ჩემმა თაობამ კი ოც წლიანი მოღვაწეობა ბერლინის კედლის დანგრევით დაასრულა. ისე რომ ერთი ტყვაც არ გაუსროლია, მხოლოდ კედლის იქით "sex, drog and roc'n'rolle" ით და აქეთაც, თითქმის იგივე სლოგანის იატაკქვეშა ვერსიით... მართალია ბევრს გონია, რომ ეს უშნო კედელი გორბაჩოვმა და შევარდნაძემ დაანგრიეს, საქართველოში იმასაც ფიქრობენ რომ ეს ზვიად გამსახურდიას სამშობლოსადმი სენტიმეტალური და მგზნებარე სიყვარულის წყალობით მოხდა. . მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ჩემი სკოლის წინ ცალხელა ფოტოგრაფს, რომელიც ათ კაპიკად ბითლების და როლინგების ფოტოებს ყიდდა, არანაკლები დამსახურება აქვს.
ჩემს თაობას საქართველოს ევროპისაკენ ორიენტაციაში ძალიან დიდი როლი აქვს ნათამაშები.
მართალია სატრაბახო ბევრი არც ჩვენ გვაქვს მაგრამ... იმის თქმა მინდა, რომ საბჭოთა საქართველო არ იყო რაღაც განყენებული დაჩაგრული გოიმების ბოსელი. როგორც ეს ზოგიერთს გონია, და ამის გამო დღევანდელ ნებისმიერ პრობლემას რაღაც მისტიურ საბჭოთა მენტალიტეტს ისე მუქთად აბრალებს, რომ წარმდგენაც არა აქვს მასზე.
საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს, მხოლოდ , იმ შემთხვევაში თუ ახალი თაობები უფრო მეტ თავისუფლებისათვის სწრაფვას დამანახებენ ვიდრე ჩვენს „დაჩაგრულ“ თაობას ქონდა.
ძალიან ბევრ რამეს ვხედავ დღევანდელ საქართველოში იმ დროინდელს, და ამის დანახვა განსაკუთრებით მზაფრავს ახალგაზრდებში, რომლებსაც ეს ქვეყანა თვალითაც არ უნახავთ.
მე ვთვლი, რომ დღეს საქართველოში თაობებს შორის უცოდინრობის და უნდობლობის რაღაც ბრიყვული კედლებია აღმართული, რომელიც ნელ ნელა თუ არ დაინგრა, გარწმუნებთ ქართული საზოგადოების ყოველი თაობა ყოველ ათ წელიწადში ერთხელ სურამის ციხესავით ჩამოირღვევა.
ეს არ არის საბჭოთა ნოსტალგიით გატანჯული ემიგრანტის წერილი. ნოსტალგია საერთოდ უინტერესო, ცოტა იუმორს მოკლებული ადამიანების თვისებაა. მე მხოლოდ ვცდილობ გავერკვე ჩემს იდენტურობაში, რაც მე პირადად ძალიან მჭირდება, და სხვებსაც დავეხმარო. რადგან ვთვლი, რომ ეროვნული იდენტურობა ყველა თაობამ საკუთარი უნდა შექმნას, და რეკტიორივით არ მიითვისოს მაგალითად შოთა რუსთაველი, თუმცა აუცილებლად უნდა ისწავლოს მასგან თუ არის რამე სასწავლი, და მერე თავად შეეცადოს დაწეროს უკეთესი პოემა. ჩვენ მიკროსკოპითა და პინცეტით გვინდა ამოვკრიფოთ საბჭოთა წარსულიდან ის ვინც მნიშვნელოვნად გვეჩვენება , დანარჩენნი კი დავასაფლაოთ და მერე მათ მოასფალტებულ საფლავებზე დისნეი ლენდი ავაშენოთ თავისი უზარმაზარი პარკინგით.
გთავაზობთ "ცხელი შოკოლადის" მიერ დაწუნებულ წერილის თავდაპირველ სრულ ვერსიას. რამოდენიმე გაფერადებული შესწორებით, რომელიც რედაქციამ “აზრობივი კორექტულობისათვის "ამოჭრა" ტექსტიდქნ. მე მათ დასაცავად არც ნიჭი მეყო და არც პრინციპულობა. თუმცა ჩემთვის უჩვეულო კომფორმიზმმაც არ მიშველა: ის მაინც არ დაბეჭდეს, არანაირი სახით...
წინასწარ გიხდით მადლობას კომენტირებისათვის. ჩემთვის მნიშვნელოვანი იქნება თქვენი აზრი, როგორიც არ უნდა იყოს ის. ეს მე დამახმარება "ამ ცხოვრების ნახევარ გზაზე" მაინც მივხვდე, თუ როგორ უნდა ვიაზროვნო "სწორედ"
პ.ქ. 1 მაისი 2009
სენტიმენტალურ კრიმინალური აღზრდა.
 |
| ფოტო ზურაბ სუმბაძე |
რითი განსხვავდება ქართული სკოლა ევროპულისაგან? ქართულში ასწავლიან ბევრ სამშობლოს სიყვარულს და ცოტა ფუნდამეტალურ მეცნიერებებს. ევროპულში კი პირიქით- ბევრ ფუნდამეტალურ მეცნიერებებს და ცოტა სამშობლოს სიყვარულს. პარადოქსია მაგრამ ფაქტია. ევროპელები თავიანთ სამშობლოს ქართველებზე ბევრად უკეთ უვლიან. მიუხედავად იმისა, რომ მოუქნელი ფსიქიკის ულტრა მემარჯვენეების გარდა, ისინი პატრიტიზმზე არა თუ არ ლაპარაკობენ, თთქმის არც ფიქრობენ.
ეს უფრო ახალი თაობებისადი პრაგმატულ პასუხისმგებლობიან დამოკიდებულებას უფრო ჰგავს, ვიდრე სამშობლოს იდეალურისტურ, აბსტრაქტულ სიყვარულს.
როგორი იქნებოდა თანამედროვე საშუალო ქართველის ფოტორობოტი, მისი შექმნა რომ გვეცადა?
ჩვენს წითელ წარსულში ეს კეპისქუდანი ულვაშებიანი კეთილი გაიძვერა კაზანოვა იყო, რომელიც იდიოტურ სადღეგრძელოებს ამბობდა და კაფეებსა და მაღაზიებში ხურდაზე უარს ამბობდა. იყო აგრეთვე "ნამდვილი" ქართველი ინტელიგენტის ტიპი... რომელიც ასევე იდიოტურ სადღეგრძლოებს ამბობდა, მხოლოდ ნაკლები აქცენტით, სამაგიეროდ კიდევ უფრო მეტად "კაზანოვა" იყო ვიდრე პირველი. რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი გია დანელიასა და ლეონიდ გაიდაის მიერ გამოძერწილი რუსული ბრიყვული სტერეოტიპებია.
სინამდვილეში საბჭოთა ეპოქაში ქართველს ბევრად უფრო ჩამოყალიბებული სახე ჰქონდა ვიდრე დღეს. უფრო მეტიც, ეს სახე ბევრად უფრო ევროპული იყო. რა თქმა უნდა ქართველები ბრიტანელებს არასოდეს ვგავდით, მაგრამ ევროპა მაშინ განვითარებული ჩრდილოეთის გარდა ღარიბი ჩვენსავით ემოციური სამხრეთი და წითელი აღმოსავლეთიც იყო.
ამის ამხსნელი რამოდენიმე ფაქტორი არსებობს. თუნდაც ჩაცმის მანერა. მაშინ არ არსებობდა იაფი თურქული და ჩინური მოდური ტანსაცმელი. ადამიანებს, უბრალოდ, მაგრამ კლასიკურად ევროპულად ეცვათ. ქალებში ეს იყო გამუდმებული ვინტაჟის სტილი, რომელიც საკმაოდ გულისამაჩუყებლად და მიმზიდველად გამოიყურებოდა. მამაკაცები კი უმეტესად კლასიკური ტიპის კოსტიუმებით დადიოდნენ რომლებიც ნამდვილი მაუდით იყო შეკერილი ვირტუოზ სომეხ მკერავებთან, დღეს მათ გაუგებარი კონფესიის კოლეგებს "მოდელიერებსა" და "კუტურიეებს" ეძახიან. რომლებიც თავად ტანსაცმელს პარიზში და მილანში ყიდულობენ სეილებზე. უსახსრო მომხმარებელს კი იძულებულს ხდიან თურქული და ჩინური იაფფასიანი მოდური საშინელებები იყიდოს.
თუმცა ჩაცმულობაზე მეტად ერთ ერთი მნიშვნელოვანი, რაც აერთიანებდა ქართველებს მართალია, ყოვლად "გარყვნილი" მაგრამ მაინც საერთო განათლების სისტემა გახლდათ. ყველა სკოლისათვის საერთო სახელმწიფო განათლების პროგრამა და განსაკუთრებით გაცილებით ნაკლებად მტკივნეული სოციალური უსამართლობის განცდა, ვიდრე დღეს. ცეკას მდივნისა და მეწაღის შვილი თავისუფლად შეიძლებოდა ერთ მერხზე მჯდარიყო, ისევე როგორც რაიონის რაიკომის მდივნისა და გლეხის შვილი. მათ შეეძლოთ ესწავლათ ერთი და იგივე პროგრამით, და ფორმალურად მაინც ერთნაირ წითელ მომავალზე ეოცნებათ. რა თქმა უნდა, ამ წითელ იდილიას მოსდევდა ულმობელი სოციალური უსამართლობების გაუთავებელი სერია. თუმცა სოციალური უსამართლობის შეგრძნება ალბათ მაინც ნაკლები იყო დღევანელთან შედარებით. როდესაც თბილისის ათასნაირ კერძო ელიტარულ სკოლასა და საჯარო სკოლებს შორის უზარმზარი, უტაქტო და უსინდისო უფსკრულია. ეს სკოლები ერთმანეთისაგან დიამეტრალურად განსხვავებულ ადამიანთა ტიპებს აყალიბებენ. ამას თუ დავუმატებთ დასავლურ სკოლებში სასწავლებლად წასულ "ოქროს ბიჭუნებსა და გოგონებს", ჩემთვის პირადად აბსოლუტურად ნათელი ხდება, ქართველის სახის ტიპის მრავალფეროვნება.
დღეს საშუალო ქართველის იმდენი ტიპი არსებობს, რომ ხშირად თითქმის შეუძლებელი ხდება ამ ადამიანებს შორის რაიმე საერთოს პოვნა. მათ აღარც კეპი "აეროდრომი" აერიანებთ და არც ქართული აქცენტით რუსულად წარმოთქმული "ლამაზი" სადღეგრძელოები.
დღევანდელმა ქართველმა სხვა და სხვა გარემოებების გამო, რკინის ქალამნები ჩაიცვა, რკინის ჯოხი დაიჭირა , ბაღდადელი ქურდივით გაოთხდა, და ქვეყნის ოთხივე ნაწილს მოედო. სამშობლოს რამოდენიმე წლის შემდეგ მრავალსახა დაუბრუნდა. გუდა რომელშიც ყველა ქვეყანაში თითო მუჭა კულტურას ყრიდა, პირდაპირ რუსთაველის პროსპექტზე გადმობერტყა. კულტურის ამ მუქთა გროვას სამოქალაქო ომისაგან დაღლილი და გაღატაკებული ხალხი დაესია. ზოგმა რა მოირგო, ზოგმა რა...
ჩვენი ქვეყანა, განსაკუთრებით მისი დედაქალაქი აბრეშუმის გზის ცენტრალურ ბაზარს დაემსგავსა. მხოლოდ აქლემებისა და ჯორების ნაცვად, მბზინავი "პორშეს" ჯიპებითა და კიდევ უფრო მეტი "დაშპაკლული" მეათე ხელის ბმვ – ებით სავსეს. ვის არ შეხვდებით აქ: ჩაცუცქულ პაკისტანელ ტალიბანებს, დილაობით კუს ტბაზე მოსეირნე რუს ოლიგარქებს, მათ ცოლებს, ცოლების საყვარლებს, თურქ ვაჭრებს, გამოპრანჭულ მანერებინ იტალილებს, პარიზელ სევდიან "ემო" გოგოებსა და ბიჭებს, ტექსასელ ტყავის შლიაპიან მსუქან "ბურჟუა კოვბოებს"... მხოლოდ ამ მრავალფეროვნების უნიკალურობა ისაა, რომ ესენი ყველანი თითქოს საკარნავალოდ გადაცმული, სახეშეცვლილი ეთნიკური ქართველები არინ.
ხანდახან მგონია, რომ მთელი მსოფლიოს სევდა ვირუსივით ჩამოყვა გუდიდან გადმობერტყილ ამ სეკონდ ჰენდ თითო მუჭა კულტურას და პარადოქსია, მაგრამ იმის ნაცვლად რომ გავხსნილიყავით, მორღვეულმა საზღვრებმა საკუთარ ნაჭუჭში ჩაგვკეტა, 80 წლების ბოლოდან შეძენილმა აგრესიულმა რელიგიურობამ კიდევ უფრო გაამძაფრა კულტურული დეპრესია. ქართველთა ერთი ნაწილი უფრო პირქუში და ეჭვიანი გახადა, ნაწილი კი პირიქით, ზომაზე მეტად გახსნილი, იმდენად, რომ ზოგი ავსტრიელ ტყავის ბრიჯებიან და რქის საყვირიან მონადირეს დაემსგავსა, ზოგიც წვერიან ბრეტონელ პირქუშ მეთევზეს. მე იშვიათად მინახავს ერი, რომელშიც ადამიანების ამდენი სხვადასხვა ტიპი არსებობდეს.
ჩვენი ყველაზე დიდი შარმი მულტიკულტურულობა დღევანდელ საქართველოში საწუხაროდ, უფრო და უფრო ნაკლებად თვალშისაცემი ხდება. ქართველები თვალსა და ხელს შუა იცვლებიან , თითქოს ფიზიკურადაც კი. მე არ ვიცი ეს კარგია თუ ცუდი. ყოველ შემთხვევაში მიმზიდველად ნამდვილად არ გამოიყურება. საქართველო კარგავს თავის ბაზობრივ სახეს, რომელსაც რამდენიმე წელიწადში მხოლოდ ტურისტულ უბნებში თუ წავაწყდებით სუვენირების დახლზე გამოფენილს. ამ სახეს ვერ გადაარჩენს დღესასწაულებზე ჩოხა ახალუხით ეგზიბისიონიზმი და დღეში ათასჯერ პირჯვარის გადაწერა. ჩვენი სახე არ არის მარტო ფოლკლორი და რელიგია.
"ენა, მამული, სარწმუნოება", 21 საუკუნის კონტექსტზე ვერაფრით გადმოვაწყეთ, ისე როგორც ფრანგებმა თავიანთი დევიზი ''თავისუფლება, თანასწორობა, ერთობა", რომელიც დღეს სულაც არ განიხილება 300 წლის წინანდელ სისხლიან რევოლიუციურ კონტექსტში, რადგან ამ წლების განმავლობაში თავისუფლებაც, ერთობაც და თანასწორობაც, გამუდმებულ დამუშავების პროცესში იყო და არის, ამიტომ ის ყველა ეპოქაში, მათ შორის დღევანდელში აქტუალური დარჩა ფრანგებისათვის.
150 წლის წინ ილია ჭავჭავაძის მიერ ყველას მაგივრად ნაფიქრი და ლამის ლაბორატორიულად დამუშავებული სამი ლაკონური სიტყვა : "ენა, მამული, სარწმუნოება" თითქმის ულტრამარჯვენა ლოზუნგად ვაქციეთ. ისე ვიქცევით თითქოს მაშინდელივით, საქართველოში არც ერთი ქართული სკოლა არ არსებობდეს მოსახლეობის 90 პროცენტი წერაკითხვის უცოდინარი გვყავდეს, თითქოს სარწმუნოებას ვინმე გვიკრძალავდეს. მამული კი უკვე ისე უიმედოდ დაკარგული გვქონდეს, როგორც მე19 საუკუნეში. გონების დაძაბული მუშაობის ნაცვლად, რაღაც გაუგებარ ძველ დრამას ვთამაშობთ ულტრა თანამედროვე რეფორმების დეკორაციაში. და ვერაფრით ვხვდებით რატომ ვერ ვარგებთ ურმის ბორბალს მერსედესის საბურავს. ვერაფრით გამოვიმუშავეთ მეთოდი ახალი თაობასთან ურთიერთობის, მისი არაქაოტური აღზრდის.
************************
ადამიანის ჩამოყალიბებაში მთავარ როლს ოჯახი, სკოლა და საზოგადოება თამაშობს. ჩემი აზრით ამ უკანასკნელს მაინც გადამწყვეტ როლი აქვს, და არა მხოლოდ იმიტომ რომ: "ხარი ხართან რომ დააბა, ან ზნეს რომ იცვლის და ან ფერს".
თაობა არც ჯოგია და არც ღვინო, მისი ხარისხი კარგ და ცუდ წლებზე რომ იყოს დამოკიდებული. თაობა პიროვნებებისაგან შესდგება, მათზე საზოგადოება გაცილებით მეტ გავლენას ადენს ვიდრე მშობლები, კიდევ უფრო მეტს ვიდრე მასწავლებლები. დარწმუნებული ვარ უცნობის ორთვიანი პრიმიტიული "აღმზრდელობითი რეფორმა" და ხელისუფლების მომხრეთა ჯიპებით "გრიალი" აჭარის სანაპიროზე, გაცილებით უფრო დიდ "შედეგს" მოუტანს დღევანდელ მოზარდ თაობას, ვიდრე განათლების სამინისტროს მიერ, ბილო წლებში გატარებული რთული რეფორმები, რომელსაც თავი და ბოლო თავად განათლების სისტემის პროფესიონალებმაც ვერ გაუგეს.
არსად ისეთი მჭიდრო კავშირი არ მინახავს ოჯახს, სკოლასა და საზოგადოებას შორის როგორც საქართველოში, ამასთან, არსად არ შევხვედრივარ მთელი თაობების განუწყვეტელი განადგურების მიმართ საზოგადოების პასუხისმგებლობის ისეთ დაბალი ხარისხს, როგორც ჩვენს დაღლილ, ბებერ სამშობლოში.
საბჭოთა ეპოქაში ოჯახს, სკოლასა და საზოგადოებას შორის კავშირებს ხშირად გროტესკული სახე ჰქონდა. მაგრამ ყველა სოციალური დონის ბავშვისათვის ეს კავშირები, როგორც ზემოთ აღვნიშნე თითქმის ერთნაირი იყო.
გაცილებით მნიშვნელოვანია მსგავსი სოციალური უსამართლობით გამოწვეული შედეგები. რომლის სრულ მოსავალს საქართველო აუცილებლად მოიმკის არც თუ შორეულ მომავალში, როდესაც ისევე, როგორც მაგალითად საფრანგეთში, დეფავორიზებულ, ერთგვარ მეორე ხარისხის ახალგაზრდათა ნამდვილი სოციალური კლასი ჩამოყალიბდება ღარიბ გარეუბნებში, რომლებიც თბილისს პარიზის ანალოგიურად გარს არტყია. ფრანგი "გარეუბნელები" დრო დადრო ნამდვილ ლაშქრობებს აწყობენ ქალაქის ცენტრში, განსაკუთრებით ისეთივე მშვიდობიანი მანიფესტაციების დროს, როგორითაც ჩვენ ასე ვტრაბახობთ დღეს და გვინდა დავიჯეროთ, რომ პარიზში მანქანებს ფრანგი ინტელიგენცია წვავს, ხოლო ვიტრინებს სორბონის უნივერსიტეტის სტუდენტები და პროფესორები ლეწავენ.
ეს სწორედ ის დეფავორიზებული კლასია, რომლის მსგავსიც საქართველოში ძალიან მალე გვეყოლება, თუ დროზე არ დამუხრუჭდა ცინიკური და სნობური დამოკიდებულება განათლებასა და "შანსების თანასწორობის" პრობლემის მიმართ, რომელიც დასავლური საზოგადოების ამ უმართავი ნაწილის აგრესიის
ძირითად განმსაზღვრელ ფაქტორად ითვლება.
ასეთი უმართავი კლასი საქართველოს ისტორიას უკვე ჰყავდა, და ისინი მასიურად, 60 წლებში გაჩნდნენ. დეფავორიზებული ოჯახებიდან გამოსული "ბები ბუმი" ქუჩის ბიჭები, რომლებსაც უკლებლივ ყველა სოციალური ფენის ახალგაზრდები შეემატნენ, ძველ მიჭების ცნობილ კლასად, ნამდვილ სოციალურ კატასტროფად ჩამოყალიბდნენ. ამ კლასმა თაოებები შეიწირა. მასთან ბრძოლა საქართველომ საბოლოოდ პირწმინდად წააგო 90 იანი წლების პირველ ნახევარში. გამარჯვებულები "პრინცები" გახდნენ. დღეს ისინი ყველგან არიან: პოლიტიკაში, ბიზნესში, ხელოვნებაში. ყველგან. მათ შექმნეს საზოგადოებრივი აზრი იმის შესახებმ რომ კრიმინალურ მაფიოზური მენტალიტეტი ქართველებში ქურდებმა
ჩამოაყალიბეს და ამით საკუთარი ბინძური და პრიმიტიული წარსული გაათეთრეს. თუმცა უნდა აღინიშნოს რომ ბევრმა მათგანმა თავში ტყვიით დაამთავრა თავისი კრიმინალური კარიერა.
60–70 წლებში ქურდებს არ შეეძლოთ საზოგადოებაზე მსგავსი გავლენის მოპოვება . 80- აიანებში კი მათი არსებობა საერთოდ აღარავის ახსოვდა, სპეციალურად დაინტერესებული პირების გარდა. ეს დაინტერესებული პირები კი სწორედ ძველი ბიჭები გახლდათ. ვინ იფიქრებდა, რომ 90 წლების პირველ ნახევარს , 80 წლებში ერთხელ უკვე თითქმის დავიწყებულ ამ შავი იდეოლოგიური ჭირის რენესანსად გადააქცევდნენ "ნაღდი" თბილისელი ძველი ბიჭები.
ქურდები, იშვიათი გამონაკლისების გარდა თითქმის წერაკითხვის უცოდინარნი და გაჭირვებული ოჯახებიდან იყვნენ. განსხვავებით ამ ნამდვილი კრიმინალური იდეოლოგიის პროპაგანდისტებისაგან, რომლებიც სოციალური მდგომარეობის მიუხედავად, ყველა ფენის ოჯახიდან შეიძლებოდა ყოფილიყო აკადემიკოსის, ან პარტიული ფუნქციონერიდან დაწყებული, მუშის ოჯახით დამთავრებული. განსხვავება მხოლოდ იმაში იყო, რომ აკადემიკოსისა და პარტიული ფუნქციონერის შვილი სკოლის დამთავრების შემდეგ უნივერსტიტეტში აგრძელებდა საცოდავი სტუდენტების ტერორიზებას, მუშის შვილი კი (შახტაში დაღუპული ტარიელ ონიანის მამის არ იყოს), სრულწლოვან ასაკს ციხეში ხდებოდა და ქურდული კარიერა მისი ცოვრების ერთად ერთი "ნათელი" წერტილი ხდებოდა. მე მათ უმეტესობის ბავშვობას ჯერ მჟავანაძის, შემდეგ კი შევარდნაძის ეპოქების გულისამრევი უსამართლობის მსხვერპლებად აღვიქვამ. ისინი საზოგადოებამ აიძულა ასეთები გამხდარიყვნენ. მოგვიანებით, "საბაზრო ეკონომიკაზე" გადასვლის ადრეული წლებიდან დაწყებული, როგორც კი შესაძლებლობა მიეცათ, მათ მაშინვე რევანში აიღეს.
მე პირადად ქურდები იშვიათად თუ მინახავს ახალაზრდობაში, ისიც შორიდან. მათ ხან შევარდნაძის ამორალური მილიციონრები "უგდებდნენ" ჯიბეში ნარკოტიკს ან იარაღს, ხან პატიაშვილის. ხანაც საკუთარი ''დამსახურებების" გამო იჭერდნენ. ისინი ძირითადად ციხეში იჯდნენ. მათთან შეხება სწორედ ძველ ბიჭებს ჰქონდათ. სწორედ ისინი წარმოადგენდნენ შუამავლებს, აგიტატორებსა და პროპაგანდისტებს ამ გაუნათლებელ კრიმინალურ "სექტასა" და კონფორმისტ , უპრინციპო ქართულ საბჭოთა საზოგადოებას შორის . სწორედ მათ გარყვნეს ამ ამაზრზენი „ქურდული გაგებით“ თაობები. და მერე მოგვიანებით ყველაფერი მათსავე იდოლებს, პრიმიტიულ "ქურდების " გადააბრალეს.
ძველ ბიჭები ყველგან იყვნენ. ისინი ქურდობდნენ, ყაჩაღობდნენ, ნარკოდილერებს "აუთოვებდნენ", შუა ქალაქში ისროდნენ, ჭრიდნენ, კლავდნენ, აუპატიურებდნენ... და უმეტესი მათგანი ერთი დღითაც არავის დაუსჯია ამისათვის, მათი მამების მიერ მილიციაში ჩატანილ ქრთამებისა და გავლენიანი კავშირების წყალობით. უმეტესობა წარმატებით "აბარებდა" უმაღლეს სასწავლებებში, ამთავრებდა, ხანდახან კომკავშირისა პარტიული ხაზითაც კი აგრძელებდა მოღვაწეობას. ბევრი მათგანი დღეს ქართული პოლიტიკურ, ბიზნეს და ინტელექტუალურ ელიტას განასახიერებს. ამას, თუ არ ვცდები სხვა ქვეყნებში მაფიას ეძახიან. ჩვენთან კი ხშირად "კარგი" და "ჩვეულებრივი" ოჯახებიდან გამოსულ ამ პრიმიტიულ ბარბაროსებს – ქუჩის აკადემია გამოვლილ კოლორიტებს უწოდებენ. მათი ცხოვრება ქალაქური ცხოვრების რაღაც იდიოტურ ფოლკლორადაც კი აღიქმება. უნდა ვაღიარო რომ, მცირე დოზით ძველი ბიჭების მანერა თითქმის ყველას ჰქონდა. მიუხედავად ჩემი მათ მიმართ მკვეთრად ნეგატიური დამოკიდებულებისა, როგორც ჩანს მეც ვერ გავექეცი ამ სულელურ მანერულობას. უცხოელებს, განსაკუთრებით ფრანგებს ხშირად უთქვამთ რომ ცოტა არ იყოს ძველი ბიჭი, ანუ მათ ენაზე Dure ვარ.
მე ჩემი თაობის ბანალური ფენომენი, თუ გნებავთ "ფოტო რობოტი" ვარ: საფრანგეთში ძველი ბიჭი,საქართველოში კი "წესიერი კაცი". საქართველოში ქცევის ეს იდიოტური მანერა ჩემი თაობის მამაკაცების თითქმის 80 პროცენტს ჰქონდა. სხვანაირად უბრალოდ ძალიან ძნელი იყო ცხოვრება. თავიდან ეს მხოლოდ რეკეტიორი და ბოროტი ძველი ბიჭებისაგან თავდაცვის საშუალება იყო, თუცა ძალიან მალე გოგონებისათვის თავის მოწონების საშუალებად გადაიქცა. რომლებიც უნდა ითქვას, ჭკუას კარგავდნენ ძველ ბიჭებზე. 70 წლების ბოლოსათვის , ასაკისა და სოციალური მდგომარეობის მიუხედავად ეს სტილი ნახევარზე მეტმა საქართველომ ჯინსებივით მოირგო. . რა თქმა უნდა, მე თაობების გარყვნის „მძიმე ტვირთს "გამოჩენილ" და კრიმინალ იდეურ ძველ ბიჭებს ვკიდებ და არა სკოლის პერიოდში გოგოებისათვის თავის მოსაწონებლად ''როჟა გაკერილ რიჟა" ჩვეულებრივ ასაკობრივად აღგზნებულ მოზარდ მოხულიგნო ბიჭებს.
80 იანი წლების ბოლოს, ერთი პატარა სომეხი ნაცნობი მყავდა, 11 წლის მიშიკა. რატომღაც დიდ პატივს მცემდა და ამის ნიშნად ჩემი ჟანგიანი "ჟიგულის" გარეცხვაში მეხმარებოდა ხოლმე. ძალიან პატარა,გამხდარი და საოცრად ცოცხალი ბავშვი იყო.
დედა მარტო ზრდიდა სამი წლით უფროს ძმასთან ერთად, რომელიც ყველანაირად ცდილობდა ოჯახს დახმარებოდა, ამიტომ გამუდმებით ქუჩაში იყო, ხან გარაჟისტებს ეხმარებოდა, ხან მშენებლებს...მიშიკა სკოლაში თითქმის არ დადიოდა. როცა შეეკითხებოდით რა უნდა გამოხვიდე რომ გაიზრდებიო, ტუჩებს შეკუმშავდა, და ძალიან სასაცილოდ ამბობდა – "ქორდი". მიშიკას ქურდი უნდოდა გამოსულიყო, რომ გაიზრდებოდა. დღეში ათჯერ რომ გეკითხათ ათივეჯერ ზუსტად ერთი და იგივე მანერით გიპასუხებდათ – "ქორდი".
მაშინ ეს ძალიან სასაცილოდ მეჩვენებოდა, მიურხედავად იმისა, რომ ძნელი მისახვედრი არ იყო,სომეხ ძალიან ღარიბ ცეროდენა ქუჩის ბიჭს, რომელსაც დედამიწაზე არავინ ყავდა ხელის შემშველებელი, აბა სხვა რაზე უნდა ეოცნება – ქარხანაში სოციალისტური შრომის გმირობაზე? ესეც აღარ იყო "მოდაში" რადგან გარეთ პერესტროიკაც კი უკანასკნელ დღეებს ითვლიდა, ქუჩაში წვერიანი კაცები და თავშლიანი ქალები საქართველოს სამფერიანი "ახალი ძველი" დროშების ფრიალით დარბოდნენ წინ და უკან და მუშტ მოღერებულები, სულ უფრო და უფრო ხმა–მაღლა ყვიროდნენ: საქართველო ქართველებისთვის! თუმცა მიშიკას ისინი თავიდან ალბათ არც შეუმჩნევია, რადგან მათთვის არ ეცალა...მალე მე პარიზში წავედი საცხოვრებლად.
რამოდენიმე წლის შემდეგ, ნაცრისფერ 94 ში, თბილისში ჩასულს მისი უფროსი ძმა შემხვდა, რომელიც გაზრდილიყო და ძველებურად ხან სად მუშაობდა და ხან სად. ძმაზე ვკითხე: რა ქნა მიშიკამ, გახდა ქურდი?
– არა. ვერ მოასწრო... მოკდა რა... ციხეში, ტუბერკულიოზით. ... ისე კარგი ბიჭი გაიზარდა. კაკულიას ზმაკასი იყო. განაბი როა, ხო იცი... ერთად იჯდნენ. სტაპრაცენტნი ქურდი ხდებოდა რა, რომ არ მომკვდარიყო...
მიშიკას ძმა ვიღაც უბნელი ტყავის ჟილეტიანი და ოქროსფერ "რეიბაიანი" ბიჭის დანგრეულ ლურჯ BMW - ს ახდილ კაპოტთან იდგა და შავ ხელებს ბენზინიანი ძონძით იწმენდდა. როგორც ჩანს უფასოდ მუშაობდა...პატივისცემის ნიშნად. თუმცა ჯოჯოხეთურ ქართულ ციხეში მიშიკა რომ ჭლექით არ მომკვდარიყო, და განაბ გაკულიას მართლა "ქორდად" წამოეყენებინა, ვის ვისი პატივისცემა ექნებოდა ეგ კიდევ საკითხავია.
************
ისტორია მეორდება, 60 წლების ანალოგიურად, სამოქალაქო და აფხაზეთის ომის ახალი "ბები ბუმები"(Baby Boom) გაიზარდნენ.
გაიზარდნენ უფრო დაუნდობელ სამყაროში ვიდრე მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დაბადებულნი. მათ გაცილებით სასტიკი უფროსი თაობა დახვდათ, ასე თუ ისე კორექტული მომავლის გაცილებით ნაკლები, თითქმის ნულოვანი შანსი. სოციალური უფსკრული მათსა და სხვა მათ თანატოლს შორის გაცილებით დიდია, ამიტომ ისინი უფრო დაუნდობელნი არიან, ვიდრე მათი წინამორბედები. ციხეშიც გაცილებით უფრო ადვილად და ხშირად ხვდებიან. არც სკოლაში სიარულს აიძულებენ საბჭოთა განათლების ინსპექტორები, რომლებიც ჩემს ბავშვობაში ყოველ დილით ფანრებით შეიარაღებულნი ჩაბნელებულ კინოთეატრებში დაძრწოდნენ შატალოზე მყოფი მოსწავლეების დასაჭერად. მე მზარავს იმაზე ფიქრი, რომ იმ საბჭოთა საქართველოში, რომელსაც მე შევესწარი, ქუჩაში მცხოვრები ბავშვები არ არსებობდნენ. მე არ მაქვს საბჭოთა კავშირის ნოსტალგია, რადგან კარგად ვიცნობ და მძულს ეს ქვეყანა, მაგრამ თბილისის ქუჩებში მოხეტიალე უამრავ ბავშვისათვის რომ ეპოქის არჩევნის უფლება მიგვეცა, იქნებ საბჭოთა საქართველსათვის მიენიჭებინათ უპირატესობა, ცივ, მშიერ, მაგრამ დამოუკიდებელ რეალობასთან შედარებით. ეს დაკარგული თაობაც კი არ არის, რადგან მათ დღეს აღარავინ ეძებს, ისინი არავის დაკარგვიან. მათ "ნულოვანი ტოლერანტობით" როზგავენ თავიანთი "ახალი– ძველი" ბიჭი თანატოლების მამები.
საქართველოში სოციალური გეტოების ჩამოყალიბება ძალიან სწრაფი ტემპით მიმდინარეობს. და ძალიან მალე, სწორედ მაშინ, როდესაც დემოკრატია თითქოს ასე თუ ისე დამყარდება, მშვიდობიან მანიფესტაციებზე გამოჩნდება გარეუბნელი ნიღბიანი უცნაური ახალგაზრდების ხროვა. ბეისბოლის კომბლებითა და "მოლოტოვის კოკტეილებით" შეიარაღებული. ზუსტდ ისეთები, როგორებსაც პარიზულ მანიფესტაციებიდან
რეპორტაჟებში "ფრანგების "ველური" ქცევით შეძრწუნებული ქართველები ხედავენ დღეს ტელევიზიით. ისინი მაღაზიების ვიტრინებსაც დალეწავენ, მანქანებსაც დაწვავენ, და ლონდონიდან არდადეგებზე ჩამოსულ ექსძველიბიჭების შვილებს კოჭებსაც დაამტვრევენ ბეისბოლის ჯოხებით. ისინი გაცილებით შეუბრალებლები იქნებიან ვიდრე ჩემი თაობის პრიმიტიული ძველი ბიჭები, რადგან მათ დასაკარგი ნამდვილად არაფერი ექნებათ: არც სკოლა, არც ინსტიტუტი, ან მამის კარიერა, რაც მთავარია არც რაიმე მომავლის იმედი. დადგება ნამდვილი ნულოვანი ტოლერანტობის დრო, და ამაზე პასუხისმგებელი ისევე იქნება საზოგადოება, როგორც დღევანდელი ხელისუფლება. თუმცა საზოგადოების პასუხისმგებლობას ხაზს უფრო გავუსმევდი. ის დღემდე ვერ მიმხვდარა, რომ მაგალითად, გირგვლიანის მკვლელობის გამო მსჯავრდბულნი მარტო ყოფილი მაღალი სახელმწიფო ფუნაციონერები კი არა, სწორედ ზემოთ ნახსენები მენტალიტეტით გაზრდილი დაუნდობელი ძველი ბიჭები არიან. ეს ცინიკური მკვლელობაც უფრო ძველბიჭური მოტივით მოხდა ვიდრე პოლიტიკურით, როგორც ის დღეს შუქდება.
თბილისი პარიზივით დეფავორიზებული გარეუბნებით არის გარშემორტყმული. ეს რამოდენიმე ურბანისტული სოციალური სარტყელი, საფრანგეთის დედაქალაქის გარშემო 60 – 70 – 80 წლებში აშენდა. თავიდან იქ ძირითადად ჩრდილოეთ აფრიკის ყოფილი ფრანგული კოლონიებიდან ჩამოსული და ადგილობრივი მუშები დასახლდნენ, ეს პატარა სუფთა ქალაქები თავისი ინფრასტრუქტურით, ერთ დროს ფრანგული სოციალური სამოთხის მოდელებად ითვლებოდნენ. მათი მცხოვრებლები პატიოსნად შრომობდნენ, ქორწინდებოდნენ, შვილებს ზრდიდნენ, პირველ პატარა ორ ცილინდრიან სიტროენს ყიდულობდნენ და პირველად ცხოვრებაში ზღვაზე დადასვენებლად მიდიოდნენ. რაც მთავარია სამუშაო უამრავი იყო.
სოციალური ოქროს ხანა 80 წლების ბოლოს დამთავრდა. სამუშაომ ნელ ნელა იკლო. კეთილ სინდისიერი ემიგრანტების ოჯახში გაზრდილ ახალგაზრდებს ცხადია ნაკლებად იზიდავდა მამის მსგავსად მინიმალური ჯამაგირის გულისათვის მთელი ცხოვრების მშენებლობაზე გატარების პერსპექტივა და ამ ბეტონის მახინჯ პეიზაჟში სიბერემდე ცხოვრება. ისინი მშობლებისაგან განსხვავებით უკვე ინტეგრირებულნი იყვნენ მეხუთე რესპუბლიკაში, თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, არა ფრანგულ საზოგადოებაში. მათ უკვე თავისი საკუთარი სუბკულტურაც შექმნეს – სტილიზირებული რაპი, ძვირი მარკებით ( ნაიკი, ლაკოსტა, ... ) და როგორც ხდება ხოლმე... ნარკოტიკები, პროსტიტუცია, ძალადობა .
ახალგაზრდების ყველაზე საყვარელი გასართობი, და ამავე დროს ერთგვარი "თრენინგი" კრიმინალურ კარიერის გარიჟრაჟზე, სწორედ დრო და დრო პარიზზე შემოსევებია, რომელსაც ესოდენი სიამაყით ადევნებს თვალს ქართველი მაყურებელი ტელევიზიით და ფიქრობს, რომ მანიფესტაციის წარმართვის კულტურა მაინც გვაქვს ფრანგებზე მეტი. ზოგი პოლიტიკოსი უფრო შორსაც მიდის და ამ გარეუბნელი გარეწრების ფონზე ქართველებს ყველაზე კულტურულ ერად აცხადებს ევროპაში.
საქართველოს ჯერ კიდევ აქვს შანსი პარიზის შეცდომა არ გაიმეოროს და თბილისი არ აქციოს ადგილობრივი და ეგრეთ წოდებული დაკარგული ზონებიდან დევნილი გამწარებული უპერსპექტივო ახალგაზრდების ალყაში მომწყვრეულ "ელიტარულ გეტოდ".
ამ პრობლემას ისეთი მდიდარი და გამოცდილი ქვეყანაც კი როგორიც საფრანგეთია უკვე მეორე ათეული წელია უშედეგოდ ებრძვის. ეჭვი მეპარება, საქართველომ შესძლოს მისი სწრაფად გადაჭრა. გარეუბნელი ტერმინატორები აუცილებლად გაჩნდებიან საქართველოში და თანაც ძალიან მალე, თუ ქვეყნის ყველა სკოლის მოსწავლეს სახელმწიფომ ერთი და იგივე პერსპექტივა არ შესთავაზა. კერძო სკოლები, უკვე კაპიტალიზმის დამახასიათებელი ჩვეულებრივი უსამართლობა გახდება, და არა ის შუასაუკუნეების ფეოდალური უსინდისობა, რომელსაც სამწუხაროდ საქართველოში ყოველ ნაბიჯზე ვხვდებით. და რომელიც ეთნიკურ ქართველებს ყოველდღიურად აცილებს ერთმანეთს რითაც, მათ საშუალო ფოტორობოტის შექმნასაც თითქმის შეუძლებელს ქმნის.
პაატა ქურდაძე
13 აპრილი 2009
გმქდლობთ კომენტარებისათვის. დააჭირეთ ქვევით "კომენტარებს"
