My Way-ზაცია

ფრენკ სინატრას ცნობილი My Way, ბურჟუაზიული გემოვნების ერთგვარი სიმბოლო, წითელი ძაფად, ლეიტმოტივად გასდევს ეპოქას რომელშიც ცხოვრებამ მომიწია. ასეთი გემოვნება რაღაც დოზით ადამიანთა 90 პროცენტში თვლემს მიუხედავათ მათი სოციალური თუ კულტურული საფეხურისა. 
ამ სიმღერას ყველა, ყველგან და ყოველთვის, ათასნაირად მღეროდა: მისი 2500 განსხვავებული ვერსია არსებობს.(თუ მობილური ტელეფონის ზარებსა და კარაოკეს მოყვარულებს არ ჩავთვლით ): ელვის პრესლი, პოლანკა, სექს პისტოლსი, ნინა ჰაგენი, ლუჩანო პავაროტი, ხულიო ეგლესიასი, რობი უილიამსი, ჯიფსი კინგი...მათი შესრულების მანერის მიხედვით თაობების გემოვნება შეგვიძლია განვსაზღვროთ. ეპოქების სული შევიგრძნოთ, დროსა და განწყობილებებში ვიმოგზაუროთ. თუ სადმე დროის მანქანა არსებობს, დარწმუნებული ვარ მისი ავტორადიო, 1967 წლიდან მოყოლებული ნებისმიერი მოგზაურობისას გამუდმებით My Way–ს რომელიღაც ვერსიას გადმოსცემს , მომავალში მოხვედრისასაც კი, ალბათ ჯერ კიდევ არ შესრულებულ ვერსიებს.

My Way- ნაკრები

ამ მანქანით ჩვენს უასფალტო, დანჯღრეულ წარსულში გასეირნებას თუ ვინმე გაბედავს, აღმოაჩენს , რომ საქართველოში სინატრა–პოლანკადან მოყოლებული, კარამელის კაცუნა რობი უილიამსამდე(დედი!  ეს შენი შვილი მღერის! მიყვარხარ!...) ბევრი არაფერი შეცვლილა. გარდა იმისა, რომ ბევრად უფრო მეტი ადამიანი ცეკვავს სლოუს ამ სიმღერაზე. პრინციპში ამაში გასაკვირი არაფერია. დიდი მუსიკოსების მიერ შესრულებული  პოპ კულტურის ეს ემბლემატიკური შედევრი,  მართლაც  ძალიან ლამაზი სიმღერა სავსებით  იმსახურებს ასეთ პოპულარობას.

90 წლებში აღმოვაჩინე. რომ ამ ვანილის დეოდორანტივით სიმღერის ორიგინალი ფრანგ ესტრადისა და დისკოს მეფე კლოდ ფრანსუას ეკუთვნის და რომ ფრანგები ამ ამბავს ისეთივე ირონიული სიამაყით უყურებენ , როგორც ნიუ იორკის თავისუფლების ქანდაკებას, რომლის ორიგინალი პარიზში, ეიფელის კოშკთან ახლოს მდინარე სენაში დგას ... My Way–ს ანუ Comme l'habitude (როგორც ყოველთვის) ყველგან მღეროდნენ, იაპონიაშიც, რუსეთშიც, მაროკოშიც, და რა თქმა უნდა საქართველოშიც.
ტელევიზორი "რუბინი", ჟენია მაჭავარიანის უზარმაზარი "ინტელიგენტური" სათვალე... ჩემი კლასელი გოგონები, რომლებსაც ერთი სული ქონდათ ვინმესთან სლოუ ეცეკვათ, ჩვენ კი ლედზეპელინების გარდა არაფრის გაგონება არ გვსურდა. მერე, როდესაც მოგვინდა უკვე გვიან იყო, კლასელი გოგოები სადღაც გაქრნენ, ალბათ გათხოვდნენ . . საბრალო ჩემი თაობის გოგოები... მათ უმეტესობას სლოუ მხოლოდ ერთხელ საკუთარ ქორწილში აქვს ნაცეკვი და ისიც My Way ზე.

ყველა, ვისაც ელემენტარული მუსიკალური განათლება გააჩნდა ამ მელოდიას პიანინოზე უკრავდა, "მთვარის სონატას" პირველი აკორდებივით .

ეს სიმღერა 70 იანი წლების შუა პერიოდისათვის უკვე მიკი მაუსად, ნამდვილ სიმბოლოდ გადაიქცა მთელს მსოფლიოში  და როგორც ყოველთვის დასავლეთში თავისი ალტერნატივა შექმნა: ღმერთებისათვის შუათითის ჩვენების, საუკუნის მეორე ნახევრის ყველაზე არტისტული, პანკების ეპოქა დადგა.
პრინციპში საქართველოს "მაივეიზაცია" 70 წლების პირველ ნახევარში თითქოს დასავლეთის პარალელურად დაიწყო. მხოლოდ იგივე დასავლეთისაგან განსხვავებით ამ საოცრად შემოქმედებითი ათწლეულის მეორე ნახევარში "დემაივეიზაცია" აღარ მომხდარა და ეს სიმბოლო ჩვენი გემოვნების ევროპულობის ერთ ერთ უმნიშვნელოვანეს არგუმენტად დარჩა. ჩემი აზრით საქართველო ევროპის გზას სწორედ 70 იანი წლების მეორე ნახევარში აცდა.

Way - Sid Vicius (The Sex Pistols)1977

1977 წელს "სექს პისტოლსის" ბასისტმა სიდ ვიშუსმა ამ სიმბოლოსგან აბსოლიუტური არასრულყოფილება, გენიალური ანტი სიმბოლო შექმნა.

ზუსტად ერთ წელიწადში, 1979 ში სიმღერის ავტორს, ფრანგული ბრჭყვიალა დისკოს შიშველ მეფეს, საბრალო კლოდ ფრანსუას აბაზანაში დენმა დაარტყა და მოკვდა.იმავე წელს ნიუ იორკში გარდაიცვალა სიდ ვიშუსი , ჰეროინის ოვერდოზით, რა თქმა უნდა.

60 წლების ბოლოს დაბადებული პოპ კულტურის ოქროს კულულებიანი ღმერთი 70 იანების ბოლოს მოკლეს,და მისგან ბრჭყვიალა ფიტული გააკეთეს.
რამოდენიმე თვით ადრე ნინა ჰაგენმა სექს პისტოლსის ანტი სიმბოლო ალტერნატიული უშნო, ახალი ღვთაების რანგში აიყვანა. პანკების ეპოქა დამთავრდა. ყველაფერი ძალიან სწრაფად მოხდა. საქართველომ რეაგირება ვერ მოასწრო.
My Way - Nina Hagen - (Berlin1978)

თბილისში ამ დროს სტივი უონდერი, ჯორჯ ბენსონი, ელ ჯერო, ბარი ვაითი გამოჩნდენ – გოგოებმა აიწყვიტეს.
ჩემი აზრით ამ ოთხმა მუსიკოსმა საბოლოოდ დაამკვიდრა საქართველოში მუსიკალური იპოკრიზმი: სოულის, რითმ ენდ ბლიუზის, როკის, მსუბუქი ჯაზსა და დისკოს ეს ტკბილი კოკტეილი ფელამუშივით გაითავისა ქართული გემოვნების ლოკომოტივმა– თბილისმა. დიდი ხნით. მგონი დღემდე.პრინციპში, თითქოს აქ გასაკვირი არაფერი უნდა იყოს. ეს კოქტილი სავსებით საკმარისი იყო იმ სასიამოვნო ამბიანსისათვის, რომლის გარეშე ჩვენ ცხოვრება არ შეგვიძლია.

 ქართველები განსაკუთრებული ნონკონფრმისტები არასოდეს ვყოფილვართ. თუ არ ჩავთვლით თითზე ჩამოსათვლელ პიროვნებებს ყველა ეპოქაში, ამასთან, მათი მთავარი წუხილი საგანი სწორედ კონფორმიზმისაკენ ეროვნული მიდრეკილება გახლდათ: ჩვენს "კარგ ქვეყანაში" აწმყო არასოდეს არ გვწყალობს, მაგრამ მას ყოველთვის ადვილად ვეგუებით და ამიტომ მომავალი ყოველთვის ჩვენია, როგორც ზემოთ ერთხელ უკვე აღვნიშნე,  ღრმად მჯერა, რომ საუკუნეების მანძილზე ქართველების გადარჩენის მთავარი მიზეზი სწორდედ მათი კონფორმისტული  და არა რაღაც მითოლოგიური გმირული სულია, რომელიც უკეთეს სემთხვევაში, მხოლოდ ზომიერად გაგვაჩნია. აბსტრაქტულ მომავალსა და მოწყენილ აწმყოს შორის არანაირი განსხვავება არ არის. ჩვენ შემგუებელი, ერი ვართ. ამას თავისი მიზეზები აქვს, რომელთაგან ყოველი ცალკე აღებული სერიოზულ კვლევას იმსახურებს.
ასეთი ერისათვის მხოლოდ სტატიკური, ინერტული, უსახო, საკუთარი პრობლემატიკით, და ჩვენს შემთხვევაში სამშობლოს მარადიული განთავისუფლების პატრიოტული ობსესიით გამოწვეული პროტესტია დამახასიათებელი და არა ისეთი არტისტული ტალღა, რომელიც დასავლეთს რეგულიარულად ყოველ 10 წელიწადში მეტნაკლები სიძლიერის გრიგალივით გადაუვლის და დაჭაობების პირას მისულ თავისუფლების იდეას, ყოველ ჯერზე ახალი სახით აღადგენს ხოლმე.

  ერთხელ - 1999 წელს - "ახალი ბურჟუაზიული გემოვნების" ერთ ერთმა კლასიკოსმა, პიერ კარდენმა  მითხრა: 70 წლებში ახალგაზრდა რომ ვყოფილიყავი ნამდვილად პანკი გავხდებოდი, ეს ყველაზე არტისტული ეპოქა იყო, რომელსაც ჩემი გრძელი ცხოვრების მან ძილზე შევესწარიო. 


 თუმცა კარდენმა ხაზი გაუსვა, რომ თვითონ მსოფლიოში ერთ ერთი პირველი პანკი, ანუ პარიზელი ზაზუ იყო, თავის ადრეული ახალგაზრდობის დროინდელ მეგობრებთან ერთად. ზაზუები კი მისი აზრით "პირველყოფილი"პანკები იყვნენ:Diaporama (Music Django Reinhardt & Stéphane Grappelli 1939)

ნაცისტური გერმანიის ოკუპაციის დროს პარიზში გაჩნდნენ ეპოქისათვის აბსოლიუტურად სკანდალური გარეგნობის ნონკონფორმისტი ახალგაზრდები, რომლებიც საკუთარ თავს ზაზუს უწოდებდნენ. მათი ჩაცმის სტილს წყობიდან გამოჰყავდა წესრიგის მოყვარული გერმანელი ოკუპანტები. რაც ახალგაზრდებს ძალიან "ართობდათ". ისინი ძალიან გრძელ ტანსაცმელს ატარებდნენ, მიუხედავად იმისა, რომ ნაჭერზე რაციონი იყო დაწესებული, ატარებდნენ ძალიან გრძელ თმებს, მიუხედავად იმისა, რომ ვიშის მთავრობა პარიკმახერებს თმას აგროვებინებდა და აბარებინებდა საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის: თმისგან სახლის თბლ ფაჩუჩებს ამზადებდნენ.

ზაზუები ყოველთვის გრძელი ქოლგით დადიოდნენ, რომელსაც არასოდეს ხსნიდნენ, აწყობდნენ ცეკვის კონკურსებს, რომელიც ხშირად გერმანელ ჯარისკაცებთან ჩხუბით მთავრდებოდა.
როდესაც ებრაელთა დეპორტაცია დაიწყო, ბევრმა მათგანმა, მიუხედავად უდიდესი საფრთხისა ნაცისტები მხრიდან, ყვითელი ვარსკვლავი დაიკრა მკერდზე წარწერებით: ზაზუ, სვინგი, გოი ... ეს ყველაზე არტისტული პროტესტი იყო, რაც კი შესაძლებელია ადამიანმა წარმოიდგინოს ნაცისტების ოკუპაციისას.

პიერ კარდენი,  სწორედ ერთერთი ასეთი ზაზუ იყო. ბევრი თვლის, რომ  პანკების წინაპრები სწორედ ზაზუ–ები იყვნენ.
ცნობილი მოდელიერის ბიოგრაფიის ამ მისთვის საამაყო ნაწილიდან, ერთი საინტერესო დასკვნის გამოტანა შეიძლება: სტილი გაცილებით სერიოზული რამ არის, ვიდრე მხოლოდ 90 ან წლებში  ფეხბურთივით პანდემიაში გადაზრდილი მოდის ბიზნესის ვირუსი.
Les zazous - Brigitte Fontaine et M

როდესაც ამ ბიზნესის ორი მთავარი ფონდატორი გეუბნება, რომ ყველაზე მაღალი სტილი ( და არა მოდა) სწორედ პანკებისა და ზაზუების ანარქია,ნონკონფორმიზმი, პროვოკაციაა და არა შემოდგომისა და ზამთრის კოლექციების მარაზმი, იძულებული ხარ დაუჯერო: კარდენი წლების განმავლობაში აცმევდა ყველას, ბითლზებიდან დაწყებული მაოს ჩინეთით დამთავრებული(ის პირველი დასავლელი იყო ვინც ჩინელებს ევროპულად ჩააცვა) მან ამ ბიზნესით მოიპოვა შესაძლოა უფრო მეტი ვიდრე სხვა ყველა კუტურიემ ერთად აღებულმა.

პაკო რაბანმა კი 60 წლებში პირველმა დანომრილი გოგოების მონაწილეობით მოდების ჩვენებას სპექტაკლის, შოუს სახე. პირველმა შთაბერა სული მოდელებს , სახე, სახელი და გვარი მისცა, პირველმა გამოიყენა შავკანიანი მანეკენი ქალი, "შეკერა" ლითონის კაბა და ა.შ.... მოგვიანებით , ჟან პოლ გოტიემ პარიზის როკეტის ქუჩის პანკების სტილი მაღალ მოდაში მოიტანა...პარიზის უნიკალურობა პარიზელთა კრეატიულობამ განსაზღვრა და არა მაინცა და მაინც კოკო შანელმა ან იგივე ჟან პოლ გოტიემ. ისინი თავად შექმნა პარიზმა.

ყოველ დიდ აფეთქებას მოსაწყენი ნახევრად სიჩუმე ცვლის. ამის შესანიშნავი მაგალითი 80 წლების ერთ დიდ ვიდეოკლიპად ქცეული დასავლეთია. მაგრამ წერტილი არასოდეს არ ისმება, რადგან დასავლეთში მეტნაკლები სიმძაფრის სულიერი ამბოხი, რომელის პირდპირი ანარეკლი როგორც წესი არტისტული გარემოა, გამუდმებით ხდება, ისევე, როგორც აფეთქებები მზეზე.
ბერლნის კედლის დანგრევის შემდეგ, მსოფლიო დიდი პოლიტიკის სცენაზე პოპ კულტურის ფასის მცოდნე სრულიად ახალი ტიპის ლიდერები გამოჩნდნენ.

მათ თავიანთი ფსიქოდელიურ 60–70 იანი წლების წარსულს -  კოსტუმი და ჰალსტუკი მოარგეს, პატარა, კომკავშირლების მსგავსი ბარტყებიც დაყარეს და სულ რამდენიმე წელიწადში პოლიტიკა "ვუდსტოკის ფესტივალად", დიდ ბრჭყვიალა დისკო უტოპიად აქციეს: პოლიტკოსები დღეს ბევრად უფრო  პოპ ვარსკვლავები არიან ვიდრე თავის დროზე ჯიმი ჰენდრიქსი იყო. (ჩემთვის ეს დასტურია იმისა, რომ პოლიტიკოსები მხოლოდ არტისტების ცუდ და ბოროტ პლაგიატს წარმოადგენენ). თუმცა 90 წლების დასაწყისში ეს ტენდენცია მხოლოდ იღვიძებდა, ჯერ საკმაოდ გროტესკული სახე ჰქონდა.


1992 წელს პარიზის დიდ საკონცერტო დარბაზ ''ბერსიში'' ლენი კრავიცის კონცერტზე პირველად აღმოვაჩინე სწორედ ამ ტიპის პოლიტიკურად ჯერ კიდევ უსახო "ბარტყები". ამან ჩემში რაღაც უსიამოვნო წინათგრძნობა გააღვიძა.
საფრანგეთში მხოლოდ ერთი წლის ჩამოსული ვიყავი და ეს ჩემთვის პირველი მეგა კონცერტი იყო, რომელზე წასვლაც შევძელი. ისიც იმიტომ რომ პირველ განყოფილებაში, იმ დროისათვის პარიზში საფუძვლიანად დავიწყებულ ჩემი საბჭოთა ბავშვობის იდოლს, რობერტ პლანტს(ექს ლედ ზეპელინი) ნახევარ საათი უნდა ემღერა. პუბლიკა რა თქმა უნდა ძირითადად ლენი კრავიცისა იყო: ჩემსავით მძიმე მუსიკალური ბავშვობა უნდა გქონდეს გამოვლლი. რომ გამახურებელი ჯგუფის მოსასმენად მთელი კონცერტის ფული გადაიხადო, განსაკუთრებით როცა ის არა გაქვს.

დარბაზი 16 ათასი, ძირითადად თეთრ მაისურსა და ცისფერ ლევის501 ში ჩაცმული უსახო ახალგაზრდით იყო სავსე. ეს არაფრით არ გავდა იმ პუბლიკას, რომელიც ჩემს სკოლის წინ ცალხელა ფოტოგრაფისგან ათ კაპიკად ნაყიდ როლინგების შავთეთრ ფოტოებში ჩანდა. ისინი ჩემი თაობის კომკავშირული ღონისძიების, ან  სააკაშვილის სადიდებლად შეკრებილ დღევანდელ ნაციონალური მოძრაობის "ახალგაზრდულ ფრთის" წევრებს უფრო წაავდნენ.
იმ საღამოს მათთვის რობერტ პლანტი ნამდვილი აღმოჩენა გახდა. გამოსვლის ბოლოს სანთებლების ტალღის რიტუალიც კი ჩაატარეს სიმღერა thank you ზე. ხოლო Whole Lotta Love ბისზე ამღერეს.

ახალგაზრდების ეს ტიპი შედეგი იყო მიტერანის სოციალისტური მმართველობისა საფრანგეთში. 80– იანი წლების დასაწყისიდან მოყოლებული, სოციალისტებმა ნამდვილი ფუნქციონერების დიქტატურა დაამყარეს ქვეყანაში. ახალგაზრდების ძირითადი მიზანი სახელმწიფო სამსახურში მოხვედრა გახდა, რაც პრაქტიკულად მთელი ცხოვრების განმავლობაში პატარა ბურჟუაზიული ბედნიერების გარანტიას იძლეოდა: სახელმწიფო ფუნქციონერის სამსახურიდან დათხოვნა დღესაც თითქმის შეუძლებელია, თუ რაიმე დიდი დანაშაული არ ჩაიდინა. შრომის კანონი მათ განსაკუთრებით იცავს და სოციალურ არც თუ ისე მცირე უპირატესობებს ანიჭებს. ახალგაზრდების მთავარი ოცნება სახელმწიფო სამსახურში მოხვედრა იყო და ეს მათ ფიზიონომიაზე, მათ სტილზე, აზროვნებისა და ქცევის მანერაზეც აისახა, ისინი მასიურად პრეფექტურისა და მერიის თანამშრომლებს დაემსგავსნენ. სწორედ ეს თაობა იყო მაშინ თავად ახალგამოჩეკილი როკ ვარსკვლავის ახალგაზრდა ლენი კრავიცის პუბლიკა, მაშინ პირველად გადავიკვეთე ერთად შეგროვილ ამ უსახო და კორექტულ თაობასთან, რომელიც საფრანგეთში დამხვდა. რომ არა რევოლიუციურად შემართული ქართულად შეშლილი სახეები, რომლებიც შეშინებულმა თბილისში დავტოვე , იქნებ იმედგაცრუებულს უკანაც მომეკურცხლა.

ამ ახალგაზრდებს აშკარად რაღაც ახალი სჭირდებოდათ, უფრო მეტი ვიდრე 80 წლების ვიდეო ლირიკა. ლენი კრავიცი მათთვის სწორედ რემასტერიზებული 70 იანი წლების მუხტი, ერთგვარი ილუზია იყო. მე თავად გავხდი მოწმე როგორ დაიქოქა ყველაფერი თავიდან,როგორ ამოძრავდა, გამოცოცხლდა ემოცია, როგორც ფელინის "ორკესტრის რეპეტიციაში".

სხვანაირად არც შეიძლება მომხდარიყო, დასავლეთი დიდხანს ვერ ძლებს უსახოდ, ასე თუ ისე დასავლური კულტურა ერთადერთია, რომელმაც პროტესტანტიზმისაგან კულტურა შექმნა.
რაც შეეხება ჩემი ბავშვობის იდოლს: სამი თვის შემდეგ პლანტს უკვე სოლო კონცერტი ჰქონდა ხალხით გაჭედილ დარბაზ "ზენიტში", ორი წლის შემდეგ კი , ჩემი მაშინდელი სახლის წინ, ზამთრის ცირკის შენობაში ჯიმი პეიჯთან მსოფლიო ტურზე "No Quarter" კონტრაქტს მოაწერა ხელი და ჩემი აზრით 90 –იანი წლების ერთ ერთი ყველაზე კარგი ალბომი ჩაწერა. ამ ტურის პარიზულ კონცერტს 1995 ში იგივე დარბაზში დავესწარი, რომელშიც 92 ში ლენი კრავიცს მორცხვად მადლობას უხდიდა იმ შესაძლებლობისათვის, რომ პარიზელ პუბლიკისათვის თავის შეხსენების საშეალება მიეცა. მხოლოდ პუბლიკის ხარისხი აბსოლიუტურად სხვა იყო.თეთრ მაისურიანი "მაოისტებიც" კი გაცილებით საინტერესოდ გამოიყრებოდნენ. გასულ 2007 წელს პლანტმა ამერიკული გრემი მოიგო ვიოლინისტ ალისონ კრაუზთან ერთად მსოფლიოში საუკეთესო ალბომისათვის...
საქართველოში ალტერნატიული ესთეტიკა არ ჩამოყალიბდა, რადგან არ ჩამოყალიბდა ალტერნატიული დამოუკიდებელი აზროვნება. ჩვენ ყოველთვის გამზადებულ მოდელებს ვიყენებდით ასევე სხვის მიერ გამზადებულ კლასიკად ქცეულ მოდელებთან დასაპირისპირებლად, ჩვენი საკუთარი ალტერნატიული ზოგადი იდეა იშვიათად შეგვიქმნია.
მე იმ თაობას ვეკუთვნი, რომელმაც დასავლური თანამედროვე კულტურის ყველაზე საინტერესო ეტაპები დაუსწრებლად გაიარა: განსაკუთრებით 70 წლების ორივე დიამეტრალურად განსხვავებული ნახევარი. მხედველობაში მაქვს ჰიპების ეპოქა, როკის ღმერთის შექმნა, და შემდეგ, ათ წელიწადში პანკების მიერ ამავე ღმერთის განადგურება. რასაც 80 წლების ვიდეო კლიპებიანი ათწლეული მოჰყვა. ქართველები, ჩვენგან დამოუკიდებელი ცნობილი მიზეზის გამო, ყოველი ამ ეპოქის მხოლოდ პასიური მომხმარებლები ვიყავით და არა კონტრიბიუტორები. თუმცა ცუდი არც ეს იყო, რადგან პოპ კულტურის მოხმარებით საკუთარ კულტურაში ვაკეთებდით კონტრიბუციას და ეს დღესაც კი, იმის საშუალებას გვაძლევს, რომ დასავლური კულტურის მცირე ნაწილად ვირძნოთ თავი. ამაში 70 ელთა თაობას დიდი და პოზიტიური დამსახურება აქვს. თუმცა ასევე ნეგატიურიც.

სწორედ ამ წლებში მიაღწია პიკს ქურდული გაგების მარაზმატიკულმა აღორძინებამ, ნარკომანიის დემოკრატიზაცამ, ძველი ბიჭების სირეგვენემ, ყველაფერი ეს ერთად რაღაც ბნელ იდეოლოგიად ჩამოყალიბდა, და საცოდავ ქართველ პროგრესისტების ტერორიზირების საშუალებათ, რაღაც პარალელურ შავ იარაღად იქცა წითელ იდეოლოგიასთან ერთად.

ამავე წლებს დაემთხვა კოპოლას "ნათლიმამების" ვიდეო შემოსევა. მოგვიანებით კი სერჯიო ლეონეს მოსაწყენი მონუმენტალური სისულელე "ერთხელ ამერიკაში", რომელმაც უმნიშველოვანესი მკვეთრი შტრიხი გაუსვა ქართულ მასობრივ გემოვნებას. ის რაღაც უცნაურ სკივრს დაემსგავსა, სადაც რასაც გნებავთ იმას იპოვიდით: მაფიოზურ მითოლოგიას, ჯაზს, ფელინის, იაპონურ პროზას, დისკოს, ბერგმანს, რობერტ სტურუას თეატრს, ჰერმან ჰესეს, კეიტ ჯარეტს... ამ ეპოქაში თვით გულისრევამდე ტკბილი იტალიური ესტრადაც კი რაღაც პროტესტის მუხტს თუ არა მის ილუზიას მაინც ატარებდა. საქართველო რაღაც პარალელურ საბჭოთა კავშირში ცხოვრობდა ორი, წითელი და შავი იდეოლოგიით. რომელთაგან ძნელი სათქმელია, რომელი უფრო აგრესიული იყო.

ცნობამ მარიო პიუზოს მიერ აღწერილ კორლეონეების კლანთან ფრენკ სინატრას მითიური მეგობრობის შესახებ, ამ იდეოლოგიას მუსიკალური საუნდიც შესძინა. ეს პირველ რიგში სწორედ My Way იყო. ცოტა მოგვიანებით კი კლასიკური ჯაზი, რომლის მოსმენა თბილისში მასიურად სწორედ მაშინ დაიწყეს როდესაც ნინა ჰაგენი ბერლინში my fucking way გაჰკიოდა. ანუ 70 იანი წლების ბოლოს. დღეს უკვე, ხანდახან თბილისელები ნიუ ორლეანის ეჯიბრებიან ჯაზის სიყვარულსა და "ცოდნაში". ამაში კი, უნდა გითხრათ, რომ არც ისე ცოტა დამსახურება აქვთ კორლეონეების ოჯახის თბილისელ ფანებს.

ჯაზმა სწორედ ის ნიშა დაიჭირა ახალგაზრდებში, რაც უფრო ლოგიკური იქნებოდა, რატომღაც ისტორიას ჩაბარებულ, ქართველებისათვის უდროოდ გარდაცვლილ როკს რომ დაეჭირა. მაგრამ სავსებით ლოგიკურია, რომ ეს არ მოხდა: პანკ კულტურა 60–70 იანი წლების გულუბრყვილო " სექსუალური სიკეთისა" და ათასი სხვა გულუბრყვილო რევოლიუციების მამხილებელი მათრახი, ალტერნეტიული კულტურა იყო. ჩვენთან კი რისი ალტერნატვა უნდა გამხდარიყო, რაც არც კი დაბადებულა... თბილისელი რამოდენიმე საყურიანი და სიმწრით ნაშოვნი ტყავის "პერფექტო" ქურთუკიანი ბიჭი ისეთივე "პანკი" იყო, როგორიც მე ჰიპი, რამოდენიმე წლით ადრე: ცოტა გრძელი თმებით, ოდესის "ტალკუჩკაზე" ნაყიდი "ზმეიკებიანი სუპერებით" , "პლატფორმებით" და გაზეთ "კომუნისტში" გახვეული Grand Funk  Railroad -ის  დისკით იღლიაში. მხოლოდ ამ საცოდავ პანკებს მთელი თბილისი პედერასტებს ეძახდა და აგინებდა საყურის გამო.

მერე პროტესტი დასაშვები გახდა: გარბაჩოვი საკუთარ გლასტნოსტის ხაფანგში გაება.
ის რასაც ისტორიკოსები პერესტროიკას უწოდებენ, ჩემი აზრით საბჭოთა კავშირის არტისტული აგონია უფრო იყო. ტირანიას ისე ვემშვიდობებოდით, როგორც თეთრ ლამაზ გემს ტროპიკულ ნავსადგურში...ლამაზი მუსიკით, სევდიანი ღიმილით და ცვირსახოცებით ხელში...ეს ისეთივე ძლიერი გრძნობა იყო, როგორც ბერლინის კედლის დაცემა. რომელიც ბევრმა ჩვენთაგანმა რაღაც პერფომანსად უფრო აღიქვა ვიდრე გეოპოლიტიკურ რყევების დასაწყისად თუ ''კატასტროფად" – როგორც ეს ცნობილმა "იუმორისტმა" ვლადიმერ პუტინმა საკმაოდ მახვილგონივრულად შენიშნა რამოდენიმე წლის წინ...

პოლიტიკოსები ჩვენთვის მხოლოდ პოლიტიკოსები იყვნენ, და სხვა არავინ.ჩვენ ვერ წარმოგვედგინა ბოროტების პათოლოგიის ის ხარისხი რაც ამ პროფესიის ადამიანებს შეუძლიათ ატარონ.

სინამდვილეში გულის სიღრმეში არავის ჯეროდა რომ წითელი დასასრული ასე ახლოს იყო... ყველა ცდილობდა, რაც შეიძლება მეტად მოესწრო, ესარგებლა ამ მოულოდნელი თავისუფლებით– პარანოიკული რჟიმის ძალიანაც შესაძლებელ რესტავრაციამდე. ჩვენ ვთვლიდით რომ პოლიტიკოსები მოლოდ პოლიტიკოსები არიან და მეტი არავინ.. ჩვენ სნობები ვიყავით მათთან დამოკიდებულებაში და ამიტომ მას შემდეგ ისინი გამუდმებით რევანშს იღებენ ჩვენზე. შურს იძიებენ დამცირებისათვის...

მშვენიერებამ, როგორც ეს აღთქმული იყო, ვერაფერიც ვერ გადაარჩინა...

ხანდახან ასე მგონია, იქნებ ჩვენი ბრალიც იყო , '' მშვენიერების შემოქმედებმა" საკუთარი სურვილით რომ მივატოვეთ საქართველო და ხელში ჩავუგდეთ ათასგვარ შეშლილს, პატარა და დიდ გაიძვერას... როგორც კი საბჭოთა ჯოჯოხეთის კარები გამოიღო, მაშინვე დასავლურ სამოთხეში გავფრინდით ეშმაკის ფრთებ გამობმული ანგელოზებივით... ისე რომ კარებიც კი არ მოვიხურეთ უკან... მაგრამ ჩვენ მხოლოდ ცნობისმოყვარე მწერლები და არტისტები ვიყავით... მეტი არავინ.


ეს ჩუმი, საცოდავი,მორცხვი, ორმაგი სახის, მაგრამ მაინც ამბოხის ეპოქა იყო. ჩემი თაობა კონფორმისტი მეამბოხეების თაობაა. სწორედ ეს ვერ აიტანეს მოგვიანებით, ეროვნული განმანთავისუფლებელი მოძრაობის ლიდერებმა, განსაკუთრებით ზვიად გამსახურდიამ. რომელმაც საკუთარი ინციატივით მონოპოლია აიღო ამ წლების კომპრომისულ– პროტესტანტულ სულზე. მიუხედავად იმისა, რომ, თუ ცენტრალური ტელევიზისათვისაც კი მის უნიკალურ ტვ მონანიებას გავიხსენებთ, გათვლილი კომპრომისი არც თავად გამოჩენილი ექს დისიდენტისათვის იყო უცხო ხილი.

ჩემი აზრით, ბოლო ამბოხი საქართველოში იდეის და არა სამშობლოს, ან სოციალური უფლებების დასაცავად სწორედ ზვიად გამსახურდიას წინააღმდეგ იყო მიმართული, რომელსაც სამწუხაროდ თვითონაც შეეწირა და როგორც მოგვიანებით აღმოჩნდა, საქართველოც.

მიუხედავად დღეს გავრცელებული ვერსიისა, თითქოს ულტრა მემარჯვენე ნაციონალისტ პირველ პრეზიდენტს მხოლოდ რუსოფილი ინტელიგენცია ებრძოდა., დარწმუნებული ვარ მოწინააღმდეგეთა დიდი ნაწილი მას სწორედ გაუცნობიერებელი იდეოლოგიური პროტესტის გამო დაუპირისპირდა. ეს არც სოციალური და საყოფაცხოვრებო ვარდების რევოლიუცია იყო, არც რაღაც მითიური ვერა–ვაკელების შემოსევა, არც კრიმინალურ რეჟიმთან ბრძოლა, თუმცა ამ ბრძოლამ თავად მიიღო კრიმინალური სახე ძალიან მალე და საქართველოში დიდი ხნით ჩაკლა ნებისმიერი საზოგადოების პროგრესისათვის აუცილებელი ადამიანის სულის თვისება, რომელსაც ამბოხი ჰქვია.

საქართველოში არასოდეს ყოფილან ადამიანები სულიერად ისეთი კორუმპირებულნი და გარყვნილნი, როგორც ბნელ, თითქოს შუა საუკუნეების დროინდელი შავი ჭირის ეპიდემიან ქალაქივით გარიყულ 90 წლების თბილისში. განსაკუთრებით მის დასაწყისში. პირველ რიგში სამარცხვინო ბანდტური მმართველობის გამო, რომლის შესახებ დღემდე ჩურჩულით ყვებიან რაღაც საშინელ ჯოჯოხეთურ ისტორიებს. ეს ბნელი და გახრწნილი ეპოქა ისევ წყვდიადით არის მოცული, სწორედ ქართული კონფორმისტული სულის წყალობით: საქართველოში არ უყვართ ძველი ცოდვების გახსენება: – ეს "ბიზნეს" ხელს უშლის.

აი, ნაწყვეტი კოტე ყუბანეიშვილის მიერ ჩემთვის პარიზში გაგზავნილი წერილიდან:
1992 წლის მაისი.
"... წიგნი სტამბაშია, ძლივს მივაღწიე და დამპირდნენ დაბეჭდვას. კომპიუტერზე ამწყობები არიან, ორი ბიჭი. ძალიან რელიგიური ყმაწვილები აღმოჩნდნენ და უარი განაცხადეს ამისთანა წიგნის აწყობაზე. ორი ლექსი, შენი და ირაკლის ( "...Who Art..." და "ჩემო ცოლებო, პოეტებო აქურობის") ამოიღეს. ამას ჩვენ არ დავბეჭდავთ, აქ ღმერთი უპატივცემულოდ არის მოხსენიებულიო... უფროსმაც თხოვა, გურამამაც, მეც. რას არ დავპირდი, როგორ არ მოვეფერე. არაფრით არ გააკეთეს. ბოლოს სხვა ამწყობის მოყვანა მომიხდა და ეს ორი ლექსი იმან ამოიყვანა კომპიუტერზე. როგორც იქნა, ახლა უკვე სტამბაშია და მე მგონი, თუ კიდევ მალე ომი არ დაიწყო, როგორც იქნება დაიბეჭდება. ვნახოთ, ნუ ვიჩქარებთ, არ დაითარსოს..."

წიგნი, "რეაქტიული კლუბის" პირველი გამოცემა, "როგორც იქნა" გამოვიდა, მხოლოდ ომი მაინც დაიწყო, და ბევრად უფრო საშინელი, ვიდრე რუსთაველის პროსპექტის სამოქალაქო ომად წოდებული სისაძაგლე . ამ ომთან ერთად ქართული კრიმინალურმა რენსანსმა თავის პიკს მიაღწია.

"რელიგიური ყმაწვილები" სტამბიდან ყოველდღე მრავლდებოდნენ და ძალღონეს იკრეფდნენ. თითქოს ვამპირებივით ისრუტავდნენ მხედრიონელებისაგან გადარჩენილ აქა იქ ნაპოვნ თავისუფალ სულის ნარჩენებს. საქართველო წყვდადში ჩაიძირა.

მიუხედავად ამისა, სწორედ 90 წლები აღმოჩნდა ყველაზე კრეატიული საქართველოში. ახალი ხელოვნების ჩანასახები გაჩნდა. ალტერნატივას ლოგიკა მიეცა და ის დაიბადა: ყველაზე უგემოვნებო, საშიშ და კრიმინალურ ეპოქაში. იგივე ჩემი "თანაკლუბელები" კოტე ყუბანეიშვილი და ირაკლი ჩარკვიანი არასოდეს ყოფილან უფრო შემოქმედებითნი ვიდრე მაშინ. ისინი სწორედ შემოქმედებამ გადაარჩინა...საგულისხმოა, რომ ირაკლიმ სწორედ ვარდისფერ დეკადანსს ვეღარ გაუძლო. და მოკვდა.

საქართველოში პირველად უკრავდნენ ნამდვილ როკს.  ... ხელოვანები ძალადობას ხელოვნებით უპირსპირდებოდნენ და არა რაღაც ბრიყვული ტრანსპარანტებით, თავზე კამიკაძეებივით წაკრული ბენდანებით და ფერადი მაისურებით, როგორც დღეს.

იმ წლებმა და იმ არტისტების წამებამ ბევრი რამ განსაზღვრა დღევანდელი ვარდისფერი ხელისუფლების ეგრეთ წოდებულ წარმატებებში. თუ ვარდების რევოლიუციას საერთოდ რიმე სახე გააჩნდა ეს 90 იანი წლების ქართულ ჯოჯოხეთში მოღვაწე ხელოვანების შექმნილია და არა რამოდენიმე "დასავლურად მოაზროვნე" პარტიული კანცელარიის თაგვის. მხოლოდ ეს არტისტები, ისევ ჯოჯოხეთში ჩატოვა უმადურმა ვარდების ღვთაებამ. სულ რამოდენიმე მათგანი ჩაისვა თავის'' კარამელისა და შოკოლადის მხიარულ მატარებელში და ნარჩენების არსებობა სამუდამოდ დაივიწყა.

აქ არ შემიძლია ისევ დანტე არ გავიხსენო: ჯოჯოხეთის პირველი გარსი . სადაც მოხვედრილი სულები მხოლოდ იმის გამო იტანჯებიან, რომ ქრისტეზე ადრე დაიბადნენ. ისინი ყოველთვის აქ იყვნენ, ისინი ჯვარცმაზე, თავად იესოზე ადრე ადრე დაისაჯნენ ... მხოლოდ ერთადერთხელ გაიხსნა ზეცა და რამოდენიმე რჩეული უფალმა თან წაიყვანა, მათ შორის ვირგილიუსიც.

ქართული კულტურა დღეს მხოლოდ ჯოჯოხეთის პირველ გარსშია, რამოდენიმე ვირგილიუსივით იღბლიანი ხელოვანის გარდა, რომელსაც ვარდისფერმა უფალმა საკუთარ სასუფეველში ადგილი უბოძა.

იმედი მაქვს მომავალში პარალელების გავლება დანტეს ქვესკნელის უფრო ქვედა სართულებთან არ მომიწევს...თუმცა ვინ იცის. თუ გადარჩენილების ხარისხით ვიმსჯელებთ დანტეზე ლაპარაკი კიდევ კარგა ხანს მოგვიწევს. თუ კი რა თქმა უნდა, საერთოდ კიდევ დააინტერესებს ვინმეს ასეთი საუბარი.

ახალ საუკუნეს საქართველო კონფორმიზმის გაათკეცებული ენერგიით შეხვდა. შევარდნაზემ იოსელიანი თავისი ბანდიტებიანად თავიდან მოიშორა, ანუ იმ ეპოქის ტერმინოლოგიით "გადააგდო". თუმცა ამავე ბანდიტებისაგან თავში წამორტყმულ, დამცირებულ და დაკომპლექსებულ კორუმპირებულ გარეწრებს ვეღარაფერი მოუხერხა. ისინი ზოგი პოზიციად ჩამოყალიბდა, ზოგიც ოპოზიციათ. და ახალი საუკუნე საქართველოში პოლიტიკურ–რელიგიური არნახული მასშტაბის მარაზმით დაწყო, და კიდევ უფრო მეტით, ლიბერალურ –რელიგიურით მთავრდება.

ქართველმა ხელოვანებმა დიდი შეცდომა დაუშვეს: მათ პოლიტიკოსებივით აზროვნება და ლაპარაკი დაიწყეს. ცხოვრება პოლიტიკურ ლოტოდ იქცა, სადაც გამარჯვებული სწორი ბანაკის დროულად არჩევანის შემთხვევაში პირდაპირ ვარდისფერ სასუფეველში , თუ არა და ბნელ ჯოჯოხეთში ხვდებოდა. ლოტოს ეს ტირაჟი დღემდე წელიწადში რამოდენიმეჯერ თამაშდება და მასში მთელი მოსახლეობაა ჩართული.

ამ ლოტოს გათამაშებების გარიჟრაჟზე , ვარდებით შეიარაღებულმა თბილისელმა ახალგაზრდებმა სწორედ ის უსახო ახალგაზრდები მომაგონეს, რომელიც ოდესღაც პარიზის ბერსის საკონცერტო დარბაზში ლენი კრავიცისა და რობერტ პლანტის კონცერტზე ვნახე.

90 იან წლებში პარზშიც უცნაური პატარ პატარა ამბოხებების მოწმე გავხდი. პირველ რიგში ეს გარეუბნების კულტურის აფეთქება გახლდათ რაპის აკომპანიმენტით, რომელმაც საბოლოოდ სამწუხაროდ საკმაოდ მახინჯი და აგრესიული სახე მიიღო, რაც რაპერების კონცეფციის სასაცილოდ დაბალი ინტელექტუალური ბაზის გათვალისწინებით სულაც არ არის გასაკვირი. რაპმა რაც არ უნდა პარადოქსულად ჟღერდეს სოციალური უფსკრულის გაღრმავებას თითქოს ხელი შეუწყო საფრანგეთში.

პირველად ფერად საფრანგეთს ხმამაღალი პროტესტი საშუალება მიეცა და მან ეს საშუალება ხელიდან არ გაუშვა. მხოლოდ, თუ რამოდენიმე მართლაც ძალიან ნიჭიერ რაპერს არ ჩავთვლით, ეს ყველაფერი ძალიან მალე მოსაბეზრებელი გახდა, პირველ რიგში , როგორც აღვნიშნე რაპერთა უმრავლესობის ლიმიტირებული გონებრივი მონაცემების გამო. ტექსტები სულ უფრო და უფრო პრიმიტიული, კომუნოტარული ხდებოდა, ამან საბოლოოდ დეფავორიზებულთა სუბკულტურა შექმნა, რომელიც დღე დაღამე დისკრიმინაციაზე და რასიმზე ქადაგებდა უშნო უხეში და მოსაბეზრებლად უგემოვნებო ენით.


რაპი ნელნელა პარიზში შემოპარული აგრესიის ვირუსის აკომპანიმენტად იქცა. ლენი კრავიცის თეთრ მაისურებიანი 501 ლევის– პუბლიკა ათი წლის განმავლობაში თავჩაღუნული დადიოდა. ეს ყველაფერი მათი სრული კაპიტულიაციით დამთავრდა. არასოდეს ფრანგი ახალგაზრდები ისეთი უსახო და მხდალნი არ ყოფილან, როგორც 90 იანი წლების ბოლოს. სამაგიეროდ არასოდეს გეებს ისე არ უაქტიურიათ როგორც იმ წლებში. 80 იანებში მათში გაღვიძებულმა მეამბოხე სულმა 90 იანებში ტექნო კულმინაციას მიაღწია და ფაქტიურად რამოდენიმე წელიწადი საფრანგეთი ერთგვარი გე კულტურით ცხოვრობდა. იმ დონემდე,რომ ჰეტერო სექსუალს იქნებ ხანდახან ცოტა დისკრიმინირებულადაც კი გეგრძნო თავი, განსაკუთრებით ზოგიერთ უბანში და წრეში. შეგძლოთ გენახათ მაგალითად ასეთი კარიკატურა: ორი ახალგაზრდა მამაკაცი: ერთი გე, სამხედრო კამუფლიაჟის მოტვით ძალიან მოდური გარეგნობითა და ლამაზი აღნაგობით, გვერდით კი სწორედ კრავიცის პუბლიკის სტანდარტული მობუზული ჰეტერო. თეთრი მაისურით და 501 ლევისით.

პრინციპში არჩევანიც კი არ იყო დიდი, ან კლასიკურად უნდა ჩაგეცვა ან ისე, რასაც ეს "სპეციალური" მოდა გთავაზობდა. ჰეტეროები რაღაც გესლიანი ირონიის ობიექტებად გადაიქცნენ თითქოს. რამოდენიმე წელიწადში გეებს გადაუარათ მოპოვებული უფლებებით გამოწვეულმა ეგზალტაციამ და ყველაფერი ასე თუ ისე დაბალანსდა: დღეს არანაირი სექსუალური ორიენტაცია არ წარმოადგენს , განსაკუთრებულ ინტერესის საგანს , ანგაჟირებულ აქტივისტებს თუ არ ჩავთვლით, რა თქმა უნდა, რომლებისთვისაც, როგორც საერთოდ ყველანაირ მებრძოლ აქტივისტს ჩვევია, მოპოვებული უფლებები ყოველთვის არა საკმარისია.

ჩვენი ათწლეულის მეორე ნახევარში პარიზის გარეუბნების მონოპოლისაც აშკარად მოეღო ბოლო. დღეს ახალგაზრდები ბევრად უფრო გაბედულნი, ლამაზნი, ხმაურიანნი არიან ვიდრე ათი წლის წინ, როდესაც ცდილობდნენ რომ ისინი არავის შეემჩნია. თითქოს ძნელია წარმოიდგინო, რა კულტურული კონფლიქტის შესაძლებლობა შეიძლება კიდევ დარჩენილი იყოს საფრანგეთში. თითქოს ყველაფერი მოხდა. მაგრამ ყოველი ახალი თაობა თავის არტისტულ ბუნტის მოწყობას მაინც ცდილობს, ეს ხან ჰიპებია რიან, ხან პანკები, ხან გარეუბნელები, ხან გეები... ყოველი ასეთი ამბოხი აუცილებლად ტოვებს რაღაც კულტურულად და სოციალურად მნიშვნელოვნად პოზიტიურს, რაც მთლიანობაში ქმნის იმ ევროპულ კულტურას, რომელსაც გამუდმებით დისნეის პატარა ობოლი იხვივით ვეტორღიალებით ქართველები.

საქართველოში კი ბოლო წლებში ერთადერთი შემთხვევა , თუ ირაკლი ჩარკვიანის თითქმის პერფომანსულ სიკვდილს არ ჩავთვლით, მხოლოდ სამხატვრო აკადემიის რამოდენიმე ახალგაზრდის სკანდალური სადიპლომო ნამუშევარი "სველი წრე''იყო, რომლის მონაწილენი ერთმანეთს სახეში აფურთხებდნენ.

რა თქმა უნდა, მე არ ვამტკიცებ რომ საქართველოში არაფერი ხდება. მე მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ბევრი არაფერი ხდება და რაც ხდება ნამდვილ ვიბრაციას ვერ იწვევს, უფრო მეტიც არ ჩანს. თორემ აუცილებლად გავიგებდი. როგორც მაგალითად თავის დროზე ლაშა ბუღაძის მიერ დაწერილი მოთხრობის "პირველი რუსის" შესახებ შევიტყე სწორედ ჩვენი ათწლეულის დასაწყისში.მოთხრობა უნდა გამოვტყდე, სულაც არ მომეწონა მაგრამ აღფრთოვანებული დავრჩი ავტორის გამბედაობით...

რამოდენიმე ხნის შემდეგ, რომელიღაც თოკ შოუში სკანდალის ავტორის მამამ , გია ბუღაძემ, შვებით განუცხადა პუბლიკას, რომ "შემცდარი" შვილი მის უწმინდესობასთან წაიყვანა, და ბოდიში მოახდევინა... ეს სწორედ საუკუნის გარიჟრაჟი იყო.

მხატვარ გია ბუღაძეს საკუთარი დამწყები მწერალი შვილი საბჭოთა სამაგალითო კონფორმისტულ გარიგებაში რომ არ გაეხვია და ამით მისი ერეტიკული მოთხრობა მართლმადიდებლური ინკვიზიციის ცეცხლში არ დაეწვა, იქნებ ჩვენი საუკუნის ეს პირველი უსახო დეპრესირებული ათწლეული საქართველოში ცოტა სხვანაირად, უფრო დინამიურად განვითარებულიყო და დღეს, უკვე აკადემიის რექტორის რანგში მყოფი ცნობილი მხატვარი , არ გამხდარიყო იძულებული თანამედროვე ხელოვნების ანბანი აეხსნა ბრმა და გაბოროტებული "მაშასადამე ევროპელი" მრევლისათვის, რომ იმ სტუდენტების მიერ ერთმანეთზე

სველი წრე. რუსთავი 2. 2007

ფურთხება მხოლოდ პერფომანსია და არა რაღაც დემონური გარყვნილება. მადლობა ღმერთს ეს სტუდენტები მაინც არ წაიყვანა პატრიარქთან, თუმცა ეჭვი მეპარება, ვინმე გაყოლოდა.

იქნებ დღეს თავად ლაშა ბუღაძეც არ ყოფილიყო იძულებული თავად ეძებნა ახალი თაობის გასაოცარი ინერტულობის მიზეზი გოგი გვახარიას "წითელ ზონის", ერთ ერთ ყველაზე საინტერესო გადაცემაში "გულგატეხილი ახალგაზრდობა" რომელიც 13ივნისის უჩვენა 1 არხმა და რომელსაც სამწუხაროდ განსაკუთრებული რეაქცია, გამოძახილი არ მოჰყოლოა საზოგადოებაში.


საქართველოს დამოუკიდებლობიდან დღემდე, დასავლეთში გამართულ ქართველ თანამედროვე ხელოვნების წარმომადგენელთა კოლექტიურ გამოფენებს, ანუ როგორც ამას უწოდებენ, ქართული კულტურის ექსპორტის ნებისმიერ აფიშას რომ თვალი გადაავლოთ, ფაქტიურად ერთი და იგივე გვარებს წააწყდებით. მე ამ მხატვრების, არტისტების ნაწილს ვიცნობ, ეს სწორედ ისინი არიან ვინც 90 იან წლებში ბნელ საქართველოს ცოტათი მაინც ანათებდნენ. მაგრამ არ მინდა დავიჯერო რომ მათ შემდეგ საქართველოში მხოლოდ პოლიტიკური ბარტყები იჩეკებიან, და ახალგაზრდებს სათქმელი, ყვირილზე რომ აღარაფერი ვთქვა არაფერი აქვთ . 90 იანელი არტისტები კი ზოგი მინისტრ მერაბიშვილის ფანი გახდა, ზოგიც ლევან გაჩეჩილაძის. მათი უმრავლესობა, როგორც საერთოდ ხდება ხოლმე სოციალურ კლასად , ინტელიგენციად ჩამოყალიბდა. ისინი დღეს ვერაფერს ვეღარ ააფეთქებენ ისე რომ მენტალური და ემოციონალური რყევა გამოიწვიონ გაქვავებულ საზოგადოებაში.


ორივე ანგაჟირებული მხარე კი კულტურის სამინისტროს უყურებს ხელებში, რომელიც სპორტისა და ძეგლთა დაცვაზე ზრუნვისაგან თავისუფალ დროს, მართლაც, ყველაზე ახლოს მდგომებს უცხოურ ღონისძიებების სიაში ჩაწერს ხოლმე სამადლოდ. ყველაზე ახლოს კი როგორც გითხარით ხშირად ერთი და იგივე ხალხი დგას, ხანდახან ასე მგონია, რომ კულტურის სამინისტროს სადარბაზოში ძინავთ, მათი ადგილი შემთხვევით ვინმემ რომ არ დაიკავოს. ისინი გაცილებით ულმობელნი და ძუნწნი არიან თავიანთი ახალგაზრდა თანამოძმეების მიმართ, ვიდრე საბჭოთა კავშირის ქართველი კონიუნქტურული არტისტები. თუ მე ვცდები, და ახალგაზრდა არტისტები იმიტომ არ ჩანან, რომ ისინი უბრალოდ ან არ არსებობენ, ან საჩვენებელი არაფერი აქვთ, როგორც ამას ძველი გვარდია ამტკიცებს გამუდმებით, მაშინ გაცილებით ცუდად ყოფილა საქართველოს საქმე ვიდრე მე მგონია.

ყველა შემთხვევაში ფაქტია, რომ კულტურა საქართველოში კატასტროფულ მდგომარეობაშია. საქართველოს კულტურის პოლიტიკა ძირითადად უფრო იმპორტ ექსპორტია, ვიდრე შიდა კულტურული კატასტროფის თავიდან აცილებაზე ზრუნვა. ასეთ პირობებში ჩემთვის გაუგებარია, როგორ შეიძლება ერთ სამინისტროში იყოს მოქცეული ძეგლთა დაცვა, სპორტი და კულტურა, როცა სამივე სფერო სულ ცოტა ცალკე სტრუქტურას საჭიროებს . და საერთოდ, რა შუაშია სპორტი და კულტურა ერთმანეთთან, გარდა იმისა რომ სქელკანიან ფუნქციონერებს ერთიცა და მეორეც პახმელიაზე ახსენდებათ ხოლმე, როდესაც საკუთარ თავს და მეუღლეებს ახალი"კულტურული" ცხოვრების დაწყებას პირდებიან.


საქართველო დღეს ჯერ კიდევ საბჭოთა კულტურული პოლიტიკის ნამცეცებით იკვებება და იწონებს თავს უცხოელებთან. საინტერესოა ვის გაიყვანს ათ, ოც წელიწადში კულტურის სამინისტრო საზღვარგარეთ ჩვენი ევროპულობის დასამტკიცებლად. საქართველოში კულტურა ხიზილალასავით , ცოტა და სუფრის დამამშვენებელი დელიკატესია. რომელსაც თუ არ იჩქარე, თუ სუფრასთას მჯდომნი მუჯლუგუნებით არ გასწი გამოწიე ვერასოდეს გემოს ვერ გაუსინჯავ.

გამობრძმედილ 90 იანელების ზურგს უკან ჩაკარგულ ნოლიანელთა თაობამ ვერ შეძო ყვირილი ისე ხმამაღლა, რომ ისინი შეემჩნიათ . ეს პირველ რიგში მათივე არაკრეატიულობის ბრალია. არც ერთი ძველი თაობა არ უზიარებს ახალს საკუთარ ადგილს განსაკუთრებული ენთუზიაზმით , მხოლოდ ამ უკანასკნელთა ამბოხის შიში თუ აიძულებს ხოლმე ცოტათი გვერდზე ჩაწევას. საქართველოში კი მამები შველებზე მეტად მეამბოხენი და დაუმორჩილებელნი აღმოჩნდნენ . ეს არაბუნებრივი, საშიში მოვლენა, ტრაგედიაა კულტურის, და მასთან ერთად ერის განვითარებისათვის. დღეს საქართველო მხოლოდ შავი დღისთვის გადანახულ კულტურის მარაგის ბოლო ნარჩენებით იკვებება, რომელსაც თითქმის არაფერს არ ამატებს . მარაგი კი ადრე თუ გვიან აუცილებლად ამოიწურება. ოთარ ჭილაძის ადგილი სამწუხაროდ დიდ ხანს დარჩება ვაკანტური.


წინასწარ კარგად გაანგარიშებული კორექტულად ხარისხიანი შემოქმედებით ეს მარაგი ვერ შეივსებაა. აეროპორტების დუტი ფრის ორასგვერდიან რომანების სტილმა, რომელიც ასე კარგად აითვისეს ჩვენმა მწერლებმა, შესაძლოა საბოლოოდ დაასამაროს ქართულ ენაზე კითხვის ისედაც შაგრენის ტყავივით დაპატარავებულ მკითხველთა წრე.

ვარდისფერმა ხელისუფლებამ ვერ შექმნა ისეთი ხელოვნების ნიმუში, რომელიც მათ მოღვაწეობას ისტორიას შემოუნახავდა. მოგეხსენებათ პოლიტიკოსები უფრო ხშირად მათი მმართველობისას კულტურულ ქმნილებების თანამგზავრებად შემორჩებიან ხოლმე ისტორიას, ვიდრე პოლიტიკური საქმიანობაში წარმატებებით.

ეს როგორც ჩანს შევარდნეზეს უკეთ ესმოდა, ჯერ კიდევ თავის ცეკას მდივნურ წითელ წარსულში, რადგან მის დროს საქართველოში მართლაც უამრავი რამ შეიქმნა რომელსაც, თვითონ მაშინვე მიეტმასნა და დღეს საკუთარი არსებობის ორი ყველაზე დიდი გასამართლებელ საბუთად ბერლინის კედლის დანგრევას და აბულაძის მონანიებას ასახელებს, თითქოს მთელი ცხოვრება, ცალ ხელში ჩაქუჩი ეჭირა მეორეში კი კინოკამერა.

ჩემი აზრით თუ ახლო მომავალში საქართველოში კულტურული აფეთქება არ მოხდა, ჩვენი ქვეყანა ნამდვილად განმუხურის "ბერლინის კედლიდან"– სარფის საბაჟომდე გადაჭიმულ "თავისუფლების" პლიაჟის მომსახურე პერსონალად გადაიქცევა.



"ეს თაობა" ლუკა ლასარეიშვილი.ნიუ იორკი.2002

მე არ მესმის, რატომ უნდა აკეთებდეს დღესაც 50 წლის ლუკა ლასარეიშვილი ნიუ იორკში "ამ თაობას", და არა რომელიმე ახალგაზრდა ქართველი არტისტი თბილისში რაიმე მის ექვივალენტს. ლუკა ლასარეიშვილი 30 წლი წინაც პროვოკატორი იყო: ბევრად რთულ, ბრეჟნევის ეპოქაში.

საქართველოში პოპკულტურა ვერაფრით ვერ შეიქმნა: აქ მხოლოდ პოპია კულტურის გარეშე. ასეთი პოპი კი ავღანისტანშიც არის. იქნებ ამიტომაც არის შეუძლებელია ალტერნატიული კულტურის არსებობა– დასაპირისპირებელი ფაქტიურად არაფერია.

საქართველოში არ არის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი , სადაც ადამიანებს შესაძლებლობა ექნებოდათ ენახათ რომ ასეთ "სხვა" ხელოვნებას საქართველოშიცა აქვს თავისი ისტორია. სადაც ბავშვები ისევე ივლიდნენ სკოლებიდან და სამხატვრო წრეებიდან როგორც პარიზის პომპიდუს თანამედროვე ხელოვნების ცენტრში .

აბსოლუტურად გაუგებარია რატომ უნდებათ ქართველ არტისტებს მაინცა და მაინც ევროპელებს მიაწოდონ თავიანთი შინაგანი "მესიჯი" და არა საბრალო თანამემამულეებს, რომლებიც პიკასოს ასი წლის წინ დახატულ გრავიურებსაც კი პირდაღებულები უყურებენ და ვერ გაუგიათ რატომ ქვია ამას ხელოვნება, გაუგებარია, ვისთვის ვხატავთ, ვუკრავთ, ვწერთ... ვინ არის ჩვენი ხელოვნების მომხმარებელი თუ არა ჩვენივე ხალხი? ჩვენი ხალხი კი გაუნათლებელი და ბნელია და ასეთი დარჩება მანამდე, სანამ სახელმწიფო არ აღიარებს რომ კულტურულობის დიდი პრობლემაა ქვეყანაში, სანამ საერთაშორისო ტრიბუნებიდან ნახევრად ცარიელ დარბაზებში მთვლემარე საერთაშორისო ორგანიზაციებთან ტრაბახს იმის შესახებ რომ ყველაზე მაღალი ხარისხის "მაშასადამე ევროპელები" ვართ თავს არ დავანებებთ.

დააკვირდით ქუჩაში ან სოფლებში გამვლელთან ჩაწერილ ნებისმიერ ინტერვიუს: თითქოს კორესპოდენტი სხვა პლანეტიდან აკეთებდეს რეპორტაჟს: ადამიანებს საკუთარი ისეთი მარტივი აზრის ჩამოყალიბებაც კი უჭირთ, როგორიც ჟურნალისტის ასევე პრიმიტიულ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად არის საჭირო. დარწმუნებული ვარ მართლწერის საყოველთაო ტესტირების შემთხვევაში შედეგები აბსოლიუტურად კატასტროფული იქნება.სწორედ ამ ადამიანებთან კულტურული დიალოგია საჭირო და არა ჩემს პარიზელ მეზობლებთან " და ამხანაგებთან კულტურული მესაჟების" ცვლა: მათ ისედაც ყველაფერი მშვენივრად იციან, ყოველ შემთხვევაში ბაზობრივი მაინც.

ჩვენ თანამედროვე ხელოვნებისაგან რაღაც "ელიტარული" კოდირებული სექტანტური ქსელი შევქმენით და გვგონია, რომ ჩვენი თანამემამულეები ვერაფერს გაიგებენ...ეს საცოდავი ტყუილია: წადით ანახეთ ლუკა ლასარეიშვილის "ეს თაობა" საქართველოს სოფლებში და თუ ვერ მიხვდებიან ნახავთ( თუ მერე არ გაანადგურეს, რა თქმა უნდა)


არ არის აუცილებელი ასეთი ხელოვნების მუზეუმი მაინცა და მაინც პარლამენტის წინ იყოს. დარწმუნებული ვარ თვითონ არტისტები დაეხმარებოდნენ სახელმწიფოს მის შექმნაში, ნამუშევრებსაც აჩუქებდნენ, ამ მუზეუმში ბევრად უკეთ გამოჩნდებოდა ის რისი ჩვენებაც ჩვენმა ხელისუფლებამ ოკუპაციის მუზეუმით მოინდომა, რადგან საქართველოს ოკუპაცია სხვა არაფერია თუ არა სწორედ ქართული თანამედროვე ხელოვნების ისტორიაა. ხელისუფლება კი როგორც ჩანს პროდასავლურობის მიუხედავად მაინც ვერ მიხვდა რომ ეპოქას, ისტორიას, ხელოვანები აღწერენ და არა პოლიტიკოსები, სამხედროები, ფინანსისტები, ან თუ გნებავთ სექსოლოგები. მუსიკის გარეშე მხედართმთავარები ბრძოლაში არ მიდიან. ყვლა ეპოქას თავისი მუსიკა აქვს. შეუძლებელია სევდიანი "ჩემო კარგო ქვეყანათი" დღეს საქართველომ რაიმე ბრძოლა მოიგოს. არსებული თანამედროვე ხელოვნება კი ჩემი აზრით აბსოლიუტურად აცდენილია ქართულ რეალობას და ერთადერთი რასაც ის ასახავს, ეს იმპორტ–ექსპორტზე ორიენტირებული ქართული კულტურული ოფიციალური პოლიტიკაა.

სულ ახლახანს ხელში ჩამივარდა თბილისში კულტურის სამინისტროს პატრონაჟით მიმდინარე მიმდინარე თანამედროვე ხელოვნების გამოფენა "არტ ისტერიუმის" პრინტერზე გამობეჭდილი პროგრამა და კატალოგის მაკეტი. საგარეო ურთიერთობებზე ორიენტირებული იქ წარმოდგენილ ქართველ არტისტთა უმეტესობა, ისევე როგორც ხუთი, როგორც ათი, ოცი წლის წინ კვლავ დასავლელ პუბლიკას, განსაკუთრებით ევროპელ კულტურის ჟიგოლო კურატორებსა და არტისტებს ეკეკლუცება ინგლისური წარწერებით საკუთარ ნამუშევრებზე. როგორც ყოველთვის, თითქოს, ქართველებისათვის სათქმელი არაფერი აქვთ. მათი ნაწილი სწორედ ის "დამსახურებული მარადიული ავანგარდისტები", კონცეპტუალისტები არიან, რომლებიც ზევით უკვე ვახსენე. მათ ეტყობა ამ წლების განმავლობაში ჯერ კიდევ ვერ მოამთავრეს თავიანთი სათქმელის, კონცეფციის გამოხატვა ინგლისურ ენოვანი ხალხებისათვის. არც კი ვიცი, თუ კიდევ შეგვიძლია იმედი ვიქონიოთ რომ ისინი ქართველებისთვისაც მოიცლიან ოდესმე. ყოველ შემთხვევაში მათი საიტი www.artisterium.org ნამდვილად არ არის განკუთვნილი ქართველებისათვის: ის მხოლოდ ინგლისურ ენაზეა შედგენილი. მე მართლა არ მესმის, რატომ უნდა ელაპარაკებოდნენ ქართველი არტისტები პრიორიტეტულად თბილისში ჩამოსულ ევროპელებს, როდესაც ამდენი რამ არის სათქმელი ქართველებზე.



Tell me Are you my Suliko? "ORERA"(სულიკო ინგლისურად)

მათი contemporary arts , ხშირად, ოდესღაც "გოლუბოი ოგონიოკში"ორერას ნახევრად რუსულად ნამღერ "გდე ჟე ტი მოია სულიკოს" მახსენებს.


May Way -ის საბჭოთა ექვივალენტს –"სულიკოს", "ორერა" ინგლისურადაც მღეროდა,ესტონურადაც და მგონი უზბეკურადაც. პრინციპში შეიძლება ორერა თავისი მულტიენოვანი სულიკოთი უფრო ფსიქოდელიური იყო ვიდრე ჩვენი ინგლისურ აქცენტიანი თანამედროვე არტისტები. ( ყველაფრის მიუხედავათ, რა თქმა უნდა, მე მხოლოდ ვინატრებდი, რომ თანამედროვე ხელოვნების გამოფენები რაც შეიძლება მეტი იყოს საქართველოში.)


თანამედროვე ქართული ხელოვნების ეს კონფორმისტული ნაწილი ქართული სოფლების მახინჯ ორსართულიან, ჟანგიანი თუნუქის მტრედებიან არქიტქტურას მაგონებს, რომელმაც 60 იანი წლებიდან მოყოლებული ქართული სოფელს სახე დააკარგინა და დაუნდობლად დაამახინჯა. მადლობა ღმერთს ბუნების ხარჯზე იოლად გავდივართ, თორემ გულახდილნი რომ ვიყოთ, ჩვენს სოფლებს ნამდვილად არ შეეხედება.

ამ უშნო და ყოველგვარი კონტექსტიდან ამოვარდნილმა სახლებმა დღემდე ვერ შექმნეს ვერანაირი კონტექსტი და ასევე უშნოდ დაბერდნენ. ადგილობრივ ტრადიციულ არქიტექტურასთან კი მათ თანამედროვე ჰარმონიული შეხების წერტილები მშენებლობის დროსაც არ გააჩნდათ. ან საიდან უნდა ჰქონოდათ, როდესაც ათეული წლების განმავლობაში – ცხელ კახეთში, თოვლიან ბორჯომის ხეობაში და ზღვისპირა სუბტროპიკულ აჭარაში ერთნაირ ორსართულიან რკინა ბეტონის "პლაშატკიან"სიმახინჯეებს აშენებდნენ , სანამ საბოლოოდ არ მოსპეს ძველებური რეგიონალური არქიტეატურული სული და საბოლოოდ არ დაამახინჯეს ქართული სოფელი. იშვიათად თუ გაუბედავდა ვინმე საკუთარ თავს, რაიმე ორიგინალური თუ არა ადგილობრივ კულტურასთან დაკავშირებული შტრიხი შეეტანა ამ უღმერთო, მეზობლების ჯინაზე აღმოცენებულ არქიტექტურაში. დღეს ქართულ ტრადიციულ არქიტექტურას კუს ტბაზე, ეთნოგრაფიულ მუზეუმში თუ ნახავთ. რიყის "ეთნოგრაფიული" რესტორნების კომპლექსი მადლობა ღმერთს დაანგრიეს. თუმცა, თანამედროვე ქართულ არქიტექტურაში "თუნუქის მტრედები" ისევ ძალიან აქტუალურია..."კონცეპტუალური" გაგებით, რა თქმა უნდა.

ჩვენი კონფორმისტული არტისტული სული პრაქტიკულად ყველა სფეროში ვლინდება, და პირველ რიგში დიდ პოლიტიკაში. ქართული პოლიტიკური ელიტა საერთაშორისო თანამეგობრობას გასული წლის 8 აგვისტოს შემდეგ გამუდმებით მადლობებს უხდის მხარდაჭერისათვის, სულ წამებში აქვთ დათვლილი როდის და რამდენი ხნით გავახსენდით ამა თუ იმ ქვეყნის პრეზიდენტს. მადლობებს ვიხდით ათასნაირი დახმარებისათვის, რომელსაც მიუხედავად ეუთოში, მთვლემარე აფრიკელი პრეზიდენტების წინაშე ჩვენი პრეზიდენტის ტრაბახისა , რომ ჩვენთან ყველაფერი ძალიან კარგად მიდის, რატომღაც მაინც არ გვიწყვიტავენ: მადლობა ღმერთს! ეტყობა არ ჯერათ.

გარდა ამ გასაგები მიზეზებისა, დასავლელ "პარტნიორებს" ასევე მადლობებს ვუხდით მათი სიმხდალისათვის, რუსეთთან ამორალური პოლიტიკური და კომერციული გარიგებებისათვის.მადობას ვუხდით ყველას: გერმანიას, იტალიას, განსაკუთრებით საფრანგეთს, რომელიც ამ დღეებში სამხედრო შვეულმფრენებსა და ავიამზიდის მიყიდვას გეგმავს რუსეთის ქართველჭამია არმიისათვის.

ფრანგულ ტექნიკას პირველ რიგში რა თქმა უნდა ჩვენს წინააღმდეგ გამოცდიან. მსოფლიო კიდევ ერთხელ შეიტყოვბს რომ რუსეთი არ ასრულებს ვალდებულებებს. ცა გაიხსნება და წმინდა სარკოზი" ისევ მოგვევლინება, ჩვენ მას ისევ სარკო სარკოს ყვირილით შევეგებებით. ის ისევ გადაგვარჩენს 21 საუკუნის "ბარბაროსებისაგან". ობამას აღარ შევაწუხებთ, რადგან კრედიტში ნობელის პრემია აქვს აღებული, შარში ხომ არ გავხვევთ. უიმისოდ საბოლოოდ ყველაფერი ასე თუ ისე მოგვარდება. ამიტომ დღეს პროტესტის გამოთქმა "სენტ სარკოს" კოლაბორანტობის გამო ჩვენს დაუძინებელ მტერთან არ ღირს... პირიქით, ჯობია მიწამდე თავის რტყმით, მადლობები ვუხადოთ,არა მარტო სარკოზის, მერკელს ან ბერლუსკონის, არამედ თბილისში მათ ელჩებსაც, ელჩების თანაშემწეებსაც, მეუღლეებსაც. არავითარ შემთხვევაში პატარა საპროტესტო მანიფესტაციაც კი არ მოვაწყოთ საფრანგეთის საელჩოს წინ, თორემ იფიქრებენ რომ უმადურები ვართ.

განსაკურებით მნიშვნელოვანია, ვინმეს არ დასცდეს ხელოვნების სფეროდან რაიმე საყვედურის მაგვარი, თორემ მერე შეიძლება საელჩოების მიერ გამართულ მიღებებზე აღარ დაპატიჟონ, კულტურული "ეშანჟიზმის" პროგრამაში არ ჩასვან,ან ბოლოს და ბოლოს ვიზაზე უარი უთხრან...და საერთოდ, რაღა მაინცა და მაინც ფრანგებს უნდა ვაწყენინოთ, როცა ერთმანეთს სრულიად უპრობლემოდ და უფასოდ შეგვიძლია დღე და ღამე დედა ვაგინოთ.

მით უმეტეს, რომ ჩვენი სტუმართმოყვარე და მადლიერი მოსახლეობისათვის უფრო ადვილი იქნება ამ შვეულმფრენებიდან და გემებიდან შესაძლო დაბომბვის ფსიქოლოგიურად გადატანა, თუ ეცოდინება, რომ ამ საშინელი მანქანების ყიდვით პუტინმა ჩვენს საყვარელ პარტნიორ საფრანგეთში რამოდენიმე ასეული სარკოზის ამომრჩეველი დაასაქმა. გარდა ამისა, ჩვენ ხომ ყველაზე კულტურული მანიფესტანტები ვართ მსოფლიოში. პროტესტს მხოლოდ პარლამენტის წინ გამოვთქვამთ, სულ სხვა, უფრო "შემოქმედებითი" მოთხოვნებით.

ჩვენი კონფორმიზმის ყველაზე თვალსაჩინო გამოხატულება ჩვენში სოლიდარობის გრძნობის ფაქტიური არ არსებობაა : როდესაც მესმის, რომ ბიზნესიდან პოლიტიკაში, პოლიტიკიდან ისევ ბიზნესში და მერე მედიაში მოსული ბოროტი დირექტორის გამო, ტვ "იმედიდან" უკვე მერამდენედ, ბოლო წლების განმავლობაში, ჟურნალისტებს უკანონოდ ათავისუფლებენ, და ამ ცნობას არ მოჰყვება არხის სხვა ჟურნალისტების საყოველთაო გაფიცვა, უნდა გამოგიტყდეთ, რომ სურვილი მიჩნდება, თავად გავხდე არველაძეზე კიდევ უფრო "ბოროტი" დირექტორი და დანარჩენი ჟურნალისტებიც გავყარო სამსახურიდან. მერე დიდი გასაუბრება ჩავატარო, და რადგანაც, როგორც ცნობილია პროფესიონალიზმი ქართულ ტელე ჟურნალისტიკაში არც ისე აუცილებელი ფაქტორია, ახალი თანამშრომლები ადამიანების მიმართ თანაგრძნობისა და სოლოდარობის ხარისხის გათვალისწინებით შევარჩიო, ამის შემდეგ გარწმუნებთ ტვ იმედის ხარისხი მკვეთრად მოიმატებს.... თუმცა, იმედის ჟურნალისტების საბედნიეროდ, მე მათ დირექტორად არავინ დამნიშნავს, რადგან ჯერ არც ბიზნესში ვყოფილვარ არასოდეს და არც პარლამენტში.

ბოლო წლების გაუთავებელი უშედეგო მიტინგების მიუხედავად, ვერც ერთმა პოლიტიკურმა ძალამ ვერ შესძლო ბრძოლის ყველაზე ეფექტური საშუალება, გაფიცვა გამოეყენებინა. და არა იმიტომ, რომ გასულ გაზაფხულზე სწორედ ჰიპოტეტიური გაფიცვებით შეშინებულმა პრეზიდენტის ლიბერალმა გუნდმა დემოკრატიული საზოგადოების ფუნდამეტურ გაფიცვის უფლებას– ქვეყნის დესტაბილიზაციის მცდელობა, საბოტაჟი და ღალატი უწოდა... გაფიცვა დემოკრატიული სოლიდარობის კულტურაა,
რომელიც ქართველებს ევროპელებისაგან განსხვავებით, როგორც აღმოჩნდა არ, ან ჯერ არ გაგვაჩნია, ამიტომ სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებაზე ლაპარაკი ჯერ ძალიან ადრეა. ჩვენ თითქოს ჯერ კიდევ ფეოდალურ წყობაში ვცხოვრობთ და აჯანყებებს ვაწყობთ ჩვენებური არსენებისა და პროევროპელი რობინ ჰუდების ხელმძღვანელობით. სოლიდარობის გარეშე , მხოლოდ მიტინგების შეზარხოშებული კონფორმიზმით ასე ნანატრი ლიბერალური საზოგადოება არ შენდება, მით უმეტეს რომ ბაზისური დემოკრატიულიც კი არ აგვიშენებია ჯერ.

მარსელიეზა -La Marseillaise - OBERKAMPF 1983